Van alle kanten komen ze opeens het winkelcentrum binnenstromen: honderden overwegend zwarte jongeren uit de buitenwijken van São Paulo. Via Facebook hebben ze afgesproken om met z’n allen naar het winkelcentrum te gaan. Een ‘rolezinho’ wordt zo’n bijeenkomst genoemd, letterlijk een ‘uitstapje’. Sinds vorige maand zijn er in São Paulo in verschillende winkelcentra ‘rolezinho’s’ geweest. Op YouTube-filmpjes zoals deze is te zien hoe de jongeren het winkelcentrum overnemen.
Reden tot paniek bij het winkelende publiek, dat veelal uit rijke blanke Brazilianen bestaat. Het winkelcentrum is normaal gesproken hùn domein, een veilige haven waar ze ongestoord geld kunnen uitgeven en naar de film gaan. Zonder dat ze het risico lopen om te worden beroofd.
Op het moment dat een horde achterstandsjongeren het winkelcentrum komt binnenrennen, wordt hun veilige wereldje ruw verstoord. De gedachte die bij deze rijke Brazilianen door het hoofd schiet is vervolgens: help, er vindt een massale overval plaats! Onterecht, want ondanks een aantal kleine diefstallen, is het beroven van mensen absoluut niet het doel van de meerderheid van de jongeren. Maar wat dan wel?
Deze jongeren wonen in arme buitenwijken waar simpelweg níets te doen is. Nu het zomervakantie is, vervelen ze zich helemaal dood. Het winkelcentrum biedt uitkomst. Daar kun je een beetje rondhangen met je vrienden, flirten met leeftijdgenoten en patat eten. Gewoon, net als elke tiener. Veel van de jongeren zijn niet meer zo arm als de vorige generatie, ook al wonen ze nog steeds in slechte buurten. Maar ze zijn nog steeds niet welkom in het winkelcentrum. En al helemaal niet met honderden tegelijk.
De pleuris breekt vaak pas uit op het moment dat de politie ingrijpt. Op sommige plekken worden de tieners met traangas en rubberkogels verjaagd. Een aantal winkelcentra heeft nu maatregelen genomen en de beveiliging verhoogd. Ten minste zes winkelcentra in São Paulo hebben zelfs een gerechtelijk bevel ontvangen waarmee ze jongeren kunnen weren. En dus wordt er nu gesproken over Braziliaanse apartheid.
Het is misschien makkelijk om te zeggen dat het logisch is dat de jongeren worden geweerd uit de winkelcentra, ze verstoren immers de openbare orde. En eerlijk is eerlijk, ik zou waarschijnlijk ook schrikken als ik mijn boodschappen aan het doen ben en er komen plotseling honderden jongeren de winkel binnenrennen. Voor mij maakt het in dat opzicht niet uit of ze blank of zwart zijn. Maar voor de politie en de eigenaren van de winkelcentra wèl.
Dit weekend plaatste één van de grote Braziliaanse kranten dit filmpje op haar website. Het lijkt op een ‘rolezinho’: niet van arme zwarte jongeren uit de buitenwijk, maar van studenten van de beste universiteit van het land, die overwegend blank zijn. Deze jongeren doen dit elk jaar als onderdeel van de introductieperiode. In tegenstelling tot hun zwarte leeftijdsgenoten worden zij nooit weggejaagd en hebben ze geen problemen met de politie…
Brazilianen roepen graag dat er geen racisme is in hun land, dat Brazilië een echte smeltkroes is. Maar het is een feit dat de gemiddelde bezoeker van een winkelcentrum een Europees uiterlijk heeft en de bewoners van de favela’s een stuk donkerder zijn. Dat zegt volgens mij genoeg. Zelf kan ik bijvoorbeeld in mijn oude kloffie naar het winkelcentrum zonder dat iemand me raar zal aankijken. Maar deze jongeren kunnen dat niet. Hun ‘rolezinho’s’ zijn dan ook vooral een statement. De jongeren eisen simpelweg het recht op om te consumeren. Ze willen laten zien dat zij nu net zo goed in het winkelcentrum thuishoren.
Wat dat betreft maakt het niet uit of je blank of zwart, arm of rijk bent in Brazilië: het winkelcentrum is het ideaal van iedereen.
Deze column verscheen op 19 januari 2014 op de website van RTL Nieuws.
Sandra Korstjens 