De Braziliaanse president Jair Bolsonaro is gek op ‘zijn’ militairen. Zo ziet hij tenminste de gewapende strijdkrachten van het land. “Ik ga geen lockdown afkondigen en mijn leger gaat niet de straat op om mensen te dwingen om thuis te blijven“, zo zei hij een paar weken geleden nog.
Zijn voorliefde voor alles wat met het leger te maken heeft, heeft de voormalig legerkapitein nooit onder stoelen of banken gestoken. Het was dan ook geen grote verrassing dat de militairen een belangrijke rol in zijn regering kregen de afgelopen jaren. Hij gaf ministersposten aan generaals en drieduizend anderen kregen hoge ambtenarenfuncties.
Maar dat die militairen niet altijd doen wat hij wil, daar lijkt Bolsonaro zich toch enigszins op verkeken te hebben. Vooral nu de coronadoden maar blijven oplopen en Bolsonaro weigert om nationale maatregelen af te kondigen, lopen de spanningen op en lijkt de liefde enigszins bekoeld. Iconisch was al het beeld vorig jaar van Bolsonaro met de commandant van de landmacht. Bolsonaro stak zijn hand uit als begroeting, maar generaal Pujol weigerde die aan te nemen en stak zijn elleboog uit. Er zat voor Bolsonaro niets anders op dan daarin mee te gaan. Maar naar verluidt zou de president zich zwaar vernederd hebben gevoeld.
Hij wilde generaal Pujol dan ook weg hebben. Maar daar wilde de minister van Defensie, ook een generaal, niet aan. In een bizarre en dramatische reeks van ontwikkelingen vertrokken uiteindelijk deze week zowel de minister, generaal Pujol, als ook de commandanten van de luchtmacht en de marine, al dan niet vrijwillig.
Of president Bolsonaro dat nu precies zo had bedoeld en voorzien, blijft onduidelijk. Het kan zijn dat het een tactiek van de generaals was om openlijk afstand te nemen van het chaotische beleid van Bolsonaro, om het imago van de gewapende strijdkrachten te beschermen. Anderen zien het als een boodschap dat de strijdkrachten niet gebruikt willen worden voor politiek gewin. Maar het betekende juist ook een kans voor Bolsonaro om posten te vullen met mensen die wel bereid zijn om hem te steunen, wat er ook gebeurt.
Volgens sommige deskundigen zou Bolsonaro namelijk niet zozeer bezig zijn met de coronacrisis, maar wel met zijn herverkiezing. Het schuiven met poppetjes zou onderdeel uitmaken van een politiek spel om ervoor te zorgen dat hij over anderhalf jaar aan de macht kan blijven, zelfs als de verkiezingsuitslag niet in zijn voordeel uitvalt.
Of de militairen daar in zullen meegaan, als het zover komt, valt voorlopig nog niet te voorspellen. De nieuwe legertop lijkt in ieder geval niet radicaal anders dan hun voorgangers en wil zoals het er nu naar uitziet ook de onafhankelijkheid van de strijdkrachten bewaken. Maar anderhalf jaar is een eeuwigheid in de Braziliaanse politiek. Dat bewijst deze week maar weer eens.
Deze column verscheen op 1 april 2021 op de website van RTL Nieuws
Sandra Korstjens 