Het is intussen alweer bijna vier maanden geleden dat voetbalheld Maradona overleed. Het leidde toen tot chaotische taferelen in de Argentijnse hoofdstad Buenos Aires. Honderdduizenden fans deden verwoede pogingen om hem de laatste eer te bewijzen. Afgelopen week ging een deel van hen weer de straat op. Gerechtigheid voor Maradona, dat willen de demonstranten. Ze geloven namelijk dat hun held is vermoord, omdat zijn artsen hem niet goed zouden hebben behandeld.
Intussen keek ik thuis in Brazilië op de bank naar de nieuwe Netflixdocumentaire over die andere voetbalheld: Pelé. O Rei, de Koning, werd een paar maanden geleden alweer tachtig jaar. Hij kwakkelt al tijden met zijn gezondheid, zoals in de documentaire ook goed zichtbaar is. Uiteraard hoop ik dat hij nog flink wat jaren in het land der levenden blijft. Maar ik kon het niet helpen om me af te vragen hoe het zal gaan als hij uiteindelijk sterft. Zullen de Brazilianen dan net zo heftig reageren als de Argentijnen na de dood van Maradona?
Het is lastig te voorspellen. Maar de liefde voor Pelé voelt voor veel Brazilianen volgens mij anders dan die van de Argentijnen voor Maradona. Waar de fouten en onvolmaaktheden van Pluisje hem juist menselijker maakten, zodat zijn fans zich konden identificeren met hun ‘God’, lijkt dat bij voetbalkoning Pelé niet op die manier te werken.
Dat hij op het voetbalveld de beste was, daar zijn de Brazilianen het uiteraard wel over eens. Maar buiten het veld kan Pelé vaak op een stuk meer kritiek rekenen. Omdat hij zijn dochter, geboren uit een affaire, niet bezocht op haar sterfbed. En vanwege zijn soms ongelukkige uitspraken. Oud-voetballer Romário zei zelfs over hem: “Als hij zwijgt is Pelé een poëet. Maar als hij zijn mond opendoet dan kraamt hij alleen maar onzin uit”.
Toch gaat het in de nieuwe documentaire eerder over wat Pelé juist níet zei. Zo zien we onder meer hoe de voetbalkoning ten tijde van de militaire dictatuur wordt ingezet als propagandamiddel. Na de winst van het WK in 1970 staat hij lachend op de foto samen met dictator Médici. Critici nemen hem dat nog altijd kwalijk. Volgens hen had hij zich politiek moeten uitspreken en zijn invloed moeten aanwenden om het land te helpen.
Pelé zegt in de documentaire dat hij nooit ergens toe is gedwongen. Maar tegelijkertijd is het de vraag of hij zich daadwerkelijk had kunnen uitspreken tegen de dictatuur, als hij dat had gewild. Verzet was tenslotte levensgevaarlijk.
Maar zoals de documentaire wat mij betreft op prachtige wijze laat zien, sprak Pelé wel degelijk: door zijn prestaties. Zijn bijdrage voor Brazilië bestond dan misschien niet uit politiek verzet, maar ging eigenlijk juist veel verder dan dat. Hij drukte ten tijde van de WK-overwinningen als geen ander zijn stempel op het land. Zo hielp hij zijn landgenoten in 1958 van hun minderwaardigheidscomplex af en zette het land op de kaart. En hij bracht in de donkere jaren van de militaire dictatuur juist nog wat licht.
Veelzeggend was overigens ook zijn reactie tijdens een wedstrijd in 1963 tegen het Argentijnse Boca Juniors, later de club van Maradona. Pelé werd uitgemaakt voor ‘vieze neger’ en ‘aap’. Maar de wedstrijd stil laten leggen of klagen over racisme had volgens hem geen zin. In plaats daarvan deed hij waar hij het beste in was: winnen.
Deze column verscheen op 18 maart 2021 op de website van RTL Nieuws
Sandra Korstjens 