Bijna drie jaar geleden, in een tijd ver voor corona, mondkapjes en anderhalvemetermaatregelen, worstelde ik me door de straten rondom het hoofdkwartier van de metaalwerkersvakbond in een voorstad van São Paulo. Dat was praktisch onmogelijk, zo dicht op elkaar gepakt stonden de aanhangers van de Braziliaanse oud-president Lula. Ze vormden samen een menselijk schild, om te voorkomen dat hun grote held zou worden opgepakt.
Lula, van 2003 tot en met 2010 president van Brazilië, was veroordeeld tot ruim twaalf jaar cel voor corruptie en witwaspraktijken. En dus moest hij de cel in. Tot woede van zijn aanhangers, die tot op de dag van vandaag overtuigd zijn van zijn onschuld. En er alles aan deden om hem te beschermen. Een dag later ging Lula uiteindelijk alsnog vrijwillig met de politie mee. Maar gisteren was hij weer terug op het hoofdkwartier van de metaalwerkersvakbond. Als vrij man.
Er is veel gebeurd in de tussentijd: Lula belandde in de gevangenis, werd uitgesloten van deelname aan de presidentsverkiezingen en de huidige president Bolsonaro ging er met de winst vandoor. Na anderhalf jaar werd Lula vrijgelaten in afwachting van zijn hoger beroep. Maar zijn strafblad bleef intact en dus leek zijn politieke rol voorlopig uitgespeeld.
Totdat er deze week plotseling een politieke bom afging in Brazilië. Een rechter van het Hooggerechtshof oordeelde maandag dat de rechtbank in de stad Curitiba niet over Lula’s zaak had mogen oordelen, maar dat dat in de hoofdstad Brasília had moeten gebeuren. En dus werd de uitspraak nietig verklaard en was Lula opeens weer een man zonder strafblad, die zich daardoor ook weer verkiesbaar mag stellen.
Voorlopig dan, want zoals je merkt kan er in Brazilië in korte tijd veel veranderen. Bovendien heeft Lula zelf nog niet eens bevestigd dat hij weer een gooi wil doen naar het presidentschap. Maar in zijn speech gisteren, op de plek waar hij drie jaar geleden werd gearresteerd, ging hij alvast vol in de aanval tegen president Bolsonaro.
“Het volk heeft banen nodig, geen wapens”, aldus Lula, in een reactie op Bolsonaro’s stokpaardje: het versoepelen van de wapenwet. Lula bekritiseerde bovendien Bolsonaro’s aanpak van de pandemie en zei: “Volg geen idiote besluiten van de president of de minister van Volksgezondheid. Laat je vaccineren.” President Bolsonaro zei meerdere keren dat hij zich niet zou laten vaccineren. Ook liet zijn regering kansen liggen om vaccins in te kopen en maakte hij het vaccin van het Chinese Sinovac belachelijk door te suggeren dat je in een krokodil kunt veranderen door de prik.
Of de president is geschrokken van de wederopstanding en aanval van zijn grote politieke rivaal of dat hij eindelijk onder de indruk is geraakt van de angstaanjagende coronacijfers in het land, weet ik natuurlijk niet. Maar het was op z’n minst opvallend dat Bolsonaro gisteren opeens in het openbaar met een mondkapje verscheen – dat vond hij altijd maar onzin – en een wet aankondigde die de aankoop van vaccins moet versnellen. Ook benadrukte hij plotseling dat hij nooit tegen vaccineren is geweest. Zijn oudste zoon twitterde zelfs een foto van zijn vader met de tekst: ‘Ons wapen is het vaccin.’
Het lijkt erop dat de verkiezingscampagne van de ene op de andere dag is begonnen. Als dat betekent dat Bolsonaro eindelijk wakker is geschud en nu echt in actie komt om het coronavirus onder controle te krijgen, lijkt me dat eigenlijk wel goed nieuws. Het probleem blijft alleen dat veel Brazilianen zowel Lula als Bolsonaro liever niet zien terugkeren op de hoogste post van het land. Maar in het diep verdeelde Brazilië is een derde persoon die het land daadwerkelijk kan verenigen nog altijd niet gevonden.
Deze column verscheen op 11 maart 2021 op de website van RTL Nieuws
Sandra Korstjens 