Op het pleintje voor mijn flatgebouw in São Paulo staat een hutje. Het is een eenzaam bouwwerkje. Gemaakt van wat golfplaten, doeken en andere bij elkaar gezochte materialen. Om heel eerlijk te zijn zie ik de bewoners zelden.
Op een dag was het hutje weg. ’s Ochtends vroeg kwamen medewerkers van de gemeente en braken het af. Een vrij zinloze exercitie, want tot mijn grote verbazing stond er aan het einde van de dag alweer een nieuw exemplaar. Het was duidelijk dat de bewoners zich niet zomaar weg lieten jagen. Sindsdien wordt hun aanwezigheid weer gedoogd, maar het lijkt wachten op de volgende ijverige ambtenaren. Een zekerheid in een onzeker bestaan.
Want het leven van de ruim 24.000 daklozen in São Paulo is zwaar. Niet alleen lopen ze gevaar door gebrek aan het eten, de kou en ziektes. Ook geweld is aan de orde van de dag. Regelmatig worden ze zelfs vermoord, waarschijnlijk puur omdat ze niet gewenst zijn.
Zo wordt in een voorstad van São Paulo vorig jaar de 40-jarige Sebastião doodgeschoten. Hij loopt zaterdagavond op straat als de schutter uit zijn auto stapt. Hij schiet vijf keer op de nietsvermoedende dakloze man, loopt vervolgens rustig terug naar zijn auto en rijdt weg.
Ook op andere plekken in Brazilië komt geweld tegen daklozen veel voor. Een paar maanden na de moord op Sebastião wordt nota bene op klaarlichte dag een dakloze vrouw doodgeschoten op straat in de stad Niterói. Op bewakingsbeelden is te zien hoe ze op een man afloopt en hem om iets lijkt te vragen. Volgens getuigen gaat het om wat kleingeld. Ze loopt een paar meter met hem mee, maar daar is de man niet van gediend. Hij pakt zijn revolver en schiet de vrouw neer. Ze overleeft het niet. Ook hij loopt op zijn gemak weg, alsof er niets is gebeurd.
Het leven op straat mag dan zwaar zijn, op begrip kunnen de daklozen helaas niet altijd rekenen. Zo vloog Bia Doria, de echtgenote van de gouverneur van de staat São Paulo, eerder deze maand nog flink uit de bocht. Ze is zelf betrokken bij meerdere projecten om daklozen te helpen, maar in een interview zei ze: ’Het is geen goed idee om eten te geven aan mensen die op straat leven. Want deze mensen moet zich ervan bewust worden dat ze van de straat af moeten. Nu is de straat te aantrekkelijk, mensen vinden het fijn om op straat te blijven.‘
Totaal ongevoelig, noemden critici haar woorden. Maar volgens de gouverneursvrouw was haar opmerking uit de context gehaald. Ze had naar eigen zeggen alleen willen benadrukken dat het belangrijk is om daklozen in opvanghuizen te krijgen.
Ik vermoed dat het laten verhongeren van mensen niet bepaald de juiste methode is om dat voor elkaar te krijgen. Gelukkig denken meer mensen daar zo over. Een groep vrijwilligers in het stadje Limeira merkte dat de daklozen door de coronacrisis steeds minder donaties ontvingen. Daarom besloten ze een waslijn op te hangen met daaraan zakjes met eten. Intussen doen ze dat al ruim honderd dagen. Op de zakjes worden ook boodschappen geschreven zoals ‘houd hoop’. Niet altijd even makkelijk als je op straat leeft denk ik. Maar juist door dit soort mensen wordt hoop weer een beetje mogelijk gemaakt.
Deze column verscheen op 16 juli 2020 op de website van RTL Nieuws
Sandra Korstjens 