Alter do Chão is een soort Caraïbisch paradijs in de de Braziliaanse Amazone. Het azuurblauwe water en witte zandstrand langs de rivier trekken jaarlijks duizenden toeristen. Helaas bereikten in september ook de Amazonebranden die Brazilië eerder dit jaar teisterden dit prachtige gebied. Dagenlang was de lucht dik van de rook en kleurde de horizon ’s nachts rood van de vlammen.
De Brigada de Alter, de vrijwillige brandweer van het plaatsje, was als eerste ter plekke en sloeg groot alarm. Zij waren het die de branden dagenlang verwoed bestreden en uiteindelijk samen met de professionele brandweer uit de nabijgelegen stad Santarém onder controle wisten te krijgen.
Eind goed al goed, zou je misschien denken. Maar dat geldt helaas niet voor de leden van de brigade zelf. Vier van hen werden deze week door de politie opgepakt. De verdenking: ze zouden de branden destijds zelf hebben aangestoken om geld op te kunnen strijken van internationale donateurs die de Amazone willen beschermen.
Die bizarre beschuldiging kwam niet opeens uit de lucht vallen. Op het moment dat de branden in de Amazone in augustus op hun hoogtepunt waren, wees de Braziliaanse president Bolsonaro namelijk ook al met een beschuldigende vinger richting NGO’s. Hij suggereerde dat zij de branden zelf hadden aangestoken. De gedachtegang daarachter is: NGO’s hebben er baat bij om Brazilië in de problemen te brengen, omdat ze dan vervolgens meer geld krijgen.
Bewijzen voor die theorie werden nooit geleverd. En het zette de verhoudingen in het toch al zo gepolariseerde Brazilië alleen maar verder op scherp. Maar dezelfde redenering wordt nu dus ook gebruikt om de vrijwillige brandweer van Alter do Chão zwart te maken.
Toevallig ontmoette ik hun leider Daniel afgelopen september, vlak nadat ze de branden hadden geblust. Daniel is één van de mensen die nu in de gevangenis zit. Hij werd toen al bedreigd en beschuldigd van betrokkenheid bij de branden. Maar dat hij daadwerkelijk zou worden opgepakt, daar kon ik me helemaal niets bij voorstellen.
Volgens de politie hebben ze een grote hoeveelheid bewijs tegen Daniel en zijn collega’s. Maar concreet bewijsmateriaal is tot nu toe niet naar buiten gebracht. Ik zou het graag zien. Om te weten of er toch een kern van waarheid in de beschuldigingen zit of niet. Hoewel ik het me maar moeilijk kan voorstellen.
Maar het probleem gaat nog verder dan de arrestaties van deze week. Of Daniel en zijn collega’s wel of niet weer worden vrijgelaten, de afschrikwekkende boodschap is hierdoor al lang overgekomen. Je inzetten voor de natuur in Brazilië is gevaarlijk. Je kunt worden vermoord, je kunt worden gearresteerd: je moet eigenlijk wel goed gek zijn om je leven op die manier op te offeren. En dat is waarschijnlijk precies het idee. Want hoe minder mensen bereid zijn om dat risico te nemen, hoe makkelijker het zal worden om de Amazone te exploiteren. En het is natuurlijk geen toeval dat ook het beschermde natuurgebied bij Alter do Chão al langer doelwit was van illegale landbezetters.
President Bolsonaro lijkt zich er niet bepaald druk om te maken. Hij zei afgelopen week simpelweg dat je de ontbossing en branden in het land niet kunt stoppen. “Ze horen nu eenmaal bij onze cultuur”, aldus de president. En dat is wat mij betreft nou juist net het grote probleem.
Deze column verscheen op 28 november 2019 op de website van RTL Nieuws
Sandra Korstjens 