Duizenden hectares regenwoud in de Braziliaanse Amazone gingen de afgelopen weken in vlammen op. Nog steeds staan grote gebieden in brand. Beelden van de vuurzee gingen de hele wereld over. Het leidde in veel landen tot woede en verontwaardiging. En in de ogen van de Braziliaanse president Jair Bolsonaro ook tot veel bemoeizucht.
Want buitenlanders die het hebben over ‘hun Amazone’, daar kan Bolsonaro niet zo goed tegen. Zoals de opmerking van de Franse president Macron op Twitter: ‘Ons huis staat in brand’. En ik vermoed dat Bolsonaro de post van Rob Jetten op Instagram ook niet had kunnen waarderen als hij hem had kunnen lezen. Daarin stond namelijk dat ‘D66 wil dat de Amazone beschermd natuurgebied wordt’.
Precies dat soort opmerkingen zorgen er bij Bolsonaro voor dat er stoom uit zijn oren komt. Hij is er namelijk heilig van overtuigd dat andere landen er op uit zijn om de Amazone te koloniseren. Tenslotte riep hij vorige maand nog dat ‘de Amazone een maagd is die elke buitenlandse perverseling wil hebben’. En afgelopen week schreef hij op Twitter: ‘Het doet de ziel pijn om te zien dat Brazilianen niet doorhebben dat er een campagne wordt gevoerd tegen onze soevereiniteit in de regio.’
Vandaar dat Bolsonaro niet meteen stond te springen toen de landen van de G7 twintig miljoen dollar aanboden om de Amazone te helpen. Hij mag dan wel hebben toegegeven dat er niet genoeg geld is om de branden te blussen, miljoenen dollars aannemen van landen die volgens hem de Amazone willen afpakken is een ander verhaal.
Bolsonaro’s reactie is niet verrassend. Hij won de verkiezingen vorig jaar met zijn nationalistische slogan ‘Brazilië boven alles, God boven iedereen’. In de stijl van zijn grote held Donald Trump beloofde hij het land weer sterk en veilig te maken. Op zich niets mis mee natuurlijk. Alleen moedigde hij daarbij ook de exploitatie van de Amazone aan. Een gebied dat Bolsonaro vooral lijkt te zien als een soort schatkist die je best mag openmaken. Tenslotte is hij in zijn ogen de baas van het bos.
Op zich kan ik me nog wel voorstellen dat alle buitenlandse bemoeienis in dat opzicht irritant is. Tenslotte is het een feit dat een groot deel van de Amazone Braziliaans is. Maar opvallend genoeg houdt Bolsonaro er zelf ook een nogal koloniale gedachtegang op na. In het regenwoud leven namelijk al duizenden jaren allerlei inheemse volkeren. En hoewel er ook indianen zijn die best wat bomen willen omhakken om geld te verdienen, wil de meerderheid van hen hun land beschermen tegen indringers met dollartekens in de ogen.
Maar Bolsonaro ziet de oorspronkelijke bewoners van de Amazone vooral als lastpakken die economische vooruitgang van het gebied in de weg staan. Het bestaan van beschermde gebieden waar deze stammen soms jaren voor hebben gevochten, is hem een doorn in het oog. Deze week zei de president zelfs: ‘Ze spreken niet eens onze taal en hebben wel 14 procent van ons grondgebied in handen.’
Bolsonaro is dus uiteindelijk net zo allergisch voor buitenlandse bemoeienis als voor inheemse volkeren. Maar door te blijven roepen dat er sprake is van een aanval op de Braziliaanse soevereiniteit wordt een zinnige dialoog steeds moeilijker. De Braziliaanse president staat sowieso al niet bekend om zijn diplomatieke kwaliteiten. En een goed onderbouwde discussie over de toekomst van de Amazone lijkt ook niet echt tot de mogelijkheden te behoren. Toen een journalist hem een paar weken geleden vroeg of hij dacht dat het mogelijk is om milieubescherming te combineren met economische groei, antwoordde Bolsonaro doodleuk: ‘Je moet gewoon wat minder eten en om de dag poepen. Daar zou ons leven al een stuk beter van worden’.
Het interessante is uiteindelijk dat Bolsonaro precies datgene veroorzaakt wat hij wil voorkomen: door al zijn uitspraken neemt de buitenlandse aandacht voor de Amazone alleen maar toe. Misschien moeten we hem daar uiteindelijk wel dankbaar voor zijn. Want stel nou dat we daardoor bewustere consumenten worden, die duurzamere keuzes maken. Dat zou pas echt goed zijn voor de Amazone.
Deze column verscheen op 29 augustus 2019 op de website van RTL Nieuws
Sandra Korstjens 