Hemelsbreed wonen de Mura-indianen op nog geen tachtig kilometer van de Braziliaanse stad Manaus. Maar het kost me zo’n vijf uur met de auto, op de pont, nog een keer met de auto en op een klein bootje om in hun dorp Jabutí te komen. Dat dorp ligt in een gebied dat officieel is toegewezen aan de Mura, een volk van zo’n 12.000 indianen. In dit gebied zijn zij zelf de baas, dat is tenminste de theorie.
In de praktijk gaat het er anders aan toe. Flinke stukken bos zijn de laatste jaren gekapt door boeren die er vervolgens koeien en buffels op laten grazen. Tot grote frustratie van indiaan Jeremias, die me het gebied laat zien. “Wij leven van dit land. Door fruit te verzamelen, door te jagen”, vertelt hij. “Maar nu is het een weiland voor vee geworden. En voor ons wordt het steeds moeilijker overleven.”
De overheid doet volgens hem niets. “Er zijn prachtige wetten in Brazilië”, zegt hij. “Maar helaas komen die niet van het papier af.” En dat terwijl het gebied van de Mura-indianen nog relatief dichtbij miljoenenstad Manaus ligt. Hoe dieper je het bos ingaat, hoe verder weg de overheid is.
Want die overheid lijkt zich niet bepaald druk te maken om de verwoesting van de Amazone. President Jair Bolsonaro wil juist economische ontwikkeling van het gebied stimuleren. De ontbossing neemt sinds zijn aantreden alleen maar toe. Vorige maand werd bijna twee keer zoveel bos gekapt als in de maand juni vorig jaar.
Dat de rest van de wereld zich daar druk om maakt, vindt Bolsonaro grote onzin. Nadat de Duitse bondskanselier Merkel en de Franse president Macron hun zorgen hadden uitgesproken over zijn beleid, nodigde hij hen zelfs uit om zelf eens over de Amazone te vliegen. Zodat ze kunnen zien hoeveel bos er nog overeind staat.
Hermógenes Rabelo lacht als ik hem vraag wat hij vindt van mensen die zeggen dat er meer dan genoeg bos is. “Mensen denken altijd dat het bos oneindig is. Maar helaas is dat niet waar”, zegt hij stellig. De coördinator van het milieubeschermingsinstituut van de deelstaat Amazonas laat me satellietbeelden zien. Die worden gebruikt om de ontbossing in de gaten te houden. Hoe dichter we bij de foto’s van het heden komen, hoe meer gebieden geel kleuren op de kaart. Dat zijn de stukken die zijn ontbost.
“Het probleem is dat we een omslagpunt naderen”, vertelt Hermógenes. “Als we daar overheen gaan dan zal het bos zich niet meer kunnen herstellen.” Hij vreest zelfs dat we over twintig jaar al geen bos meer hebben. Dat vind ik op dit moment nog moeilijk voor te stellen. Bolsonaro heeft namelijk gelijk als hij zegt dat er nog veel bos overeind staat. Gelukkig is inderdaad nog lang niet alles verdwenen. Maar als je kijkt naar wat er de afgelopen jaren al is gekapt, dan is het een ander verhaal.
Boeren die ontbossen voor landbouw en veeteelt verdedigen zich door te zeggen dat de wereld steeds meer eten nodig heeft. En ook zij hebben een punt. De zorgen vanuit het buitenland zijn namelijk gerust hypocriet te noemen. Want wie kopen al dat hout, soja en vlees dat uit de Amazone afkomstig is? Precies, dat doen ook de landen die nu kritiek hebben op het beleid van Bolsonaro.
Wat in ieder geval duidelijk is, is dat het bos uiteindelijk het slachtoffer wordt. En daardoor wij allemaal. Want we mogen dan eten nodig hebben, zonder al dat bos wordt er uiteindelijk een stuk minder CO2 uit de atmosfeer opgenomen. De aarde warmt dan verder op. En de Amazone wordt uiteindelijk misschien wel zo droog, dat er helemaal niets meer kan groeien. Ik kan me niet voorstellen dat Bolsonaro dat bedoelde toen hij het had over economische vooruitgang van zijn land.
Deze column verscheen op 25 juli 2019 op de website van RTL Nieuws
Sandra Korstjens 