Het is waarschijnlijk een van de moeilijkst bereikbare miljoenensteden ter wereld: Manaus, middenin de Braziliaanse Amazone. Met de auto kom je er niet vanuit de rest van het land. Tenzij je een onverharde, modderige weg dwars door de jungle neemt. Daar heb je alleen wel een goede 4WD en flink wat doorzettingsvermogen voor nodig. Veruit de meeste mensen arriveren dan ook per boot of, zoals ik, per vliegtuig in de stad.
Maar ondanks die geïsoleerde plek was Manaus ruim honderd jaar geleden de rijkste stad van het land. Dat kwam allemaal door rubber. In de 19e eeuw steeg de vraag naar dit goedje enorm. En de enige plek ter wereld waar de boom die latex produceert, waar rubber van wordt gemaakt, op dat moment voorkwam was de Amazone.
Het zorgde voor een explosie van rijkdom in Manaus. De rubberbaronnen van de stad zwommen in het geld. Volgens de verhalen wisten ze van gekkigheid niet meer wat ze met hun geld moesten doen. Zo zouden ze hun paarden champagne hebben gegeven en lieten ze hun kleding helemaal in Europa wassen.
Manaus werd bovendien een van de eerste steden in het land met straatverlichting. En op het centrale plein verrees een heuse opera. Nog altijd is dat één van de belangrijkste symbolen van de stad. Een oudroze gebouw dat fier standhoudt tussen de lelijke betonnen flats die later in de rest van de centrum zijn gebouwd.
Op mijn laatste dag in de stad besluit ik een tour door het gebouw te nemen. Als ik de grote zaal binnenstap, lijk ik in een andere wereld terecht te komen. Behalve de loeiende airconditioning is er de afgelopen honderd jaar weinig veranderd. Alles ademt een sfeer van ouderwetse luxe uit.
De gids wijst ons het ijzerwerk aan dat helemaal uit Schotland werd gehaald, het marmer dat uit Italië kwam en de geglazuurde tegels uit Frankrijk. De chique loges aan de zijkant waren vroeger voor de rijkste rubberbaronnen gereserveerd. Maar aan hun luxe sprookjesleven kwam begin 20e eeuw abrupt een einde.
De zaden van de rubberboom waren namelijk gestolen door een Engelsman en de boom dook uiteindelijk op in Britse kolonies zoals Maleisië en Sri Lanka. Daar wisten de Britten op een veel efficiëntere manier latex te produceren. En dus kwam er een einde aan het rubbermonopolie van de Amazone.
Misschien is dat wel de reden dat veel Brazilianen nog altijd een beetje paranoïde zijn over ‘hun Amazone’. De Braziliaanse president Jair Bolsonaro zei deze maand zelfs dat “de Amazone een maagd is die elke buitenlandse perverseling wil hebben”. De Brazilianen zijn bang dat andere landen het kostbare ‘maagdelijke’ bos leeg komen roven en zij uiteindelijk met lege handen achterblijven. Net zoals ooit met de rubber gebeurde.
Sandra Korstjens 