“Hij niet, hij niet!”, scandeert de massa mensen. Op een plein in het hart van São Paulo hebben zich duizenden Brazilianen verzameld. Op posters prijkt het gezicht van de extreemrechtse presidentskandidaat Jair Bolsonaro naast dat van Hitler. Want Bolsonaro is in de ogen van deze Brazilianen een monster.
Morgen stemmen de Brazilianen in een eerste ronde over de toekomst van hun land. Wie wordt de volgende president? En hoewel zijn tegenstanders vorige week massaal de straat opgingen, staat Jair Bolsonaro bovenaan in alle peilingen. De kandidaat die belooft om de corruptie en criminaliteit in het land keihard aan te pakken. Maar die ook zei dat hij liever een dode zoon heeft dan een zoon die homo is. Dat hij een vrouw niet hetzelfde zou betalen als een man. En dat als je zoon zich als een homo begint te gedragen, je hem een pak slaag moet geven. Dan stopt het wel.
Voor mijn reportage voor RTL Nieuws sprak ik met Bolsonaro-aanhanger Priscilla. Een getrouwde moeder met een zoontje van negen. Zij ziet Bolsonaro vooral als een familieman die van zijn vaderland houdt. Zijn ‘grapjes’ over vrouwen neemt ze voor lief. Want dat doen nou eenmaal alle mannen in macholand Brazilië. Dat hij echt een hekel heeft aan homo’s gelooft ze niet, ook al is het bewijs makkelijk op te zoeken op internet.
Oud-legerkapitein Bolsonaro is ook een uitgesproken bewonderaar van de militaire dictatuur en een voorstander van marteling. Opvallend genoeg ontkent Priscilla, net als veel andere aanhangers, die feiten juist niet. “Hij praat inderdaad over de dictatuur, maar de dictatuur is al zo lang geleden gebeurd”, vertelt ze. “Hij verdedigt het militarisme en de orde. En orde is wat het land nodig heeft.”
Die behoefte aan militaire oplossingen, die heb ik eerder gehoord. Ruim drie jaar geleden schreef ik voor RTL een column over Brazilianen die terugverlangden naar de militaire dictatuur. En die in bizarre video’s op internet marcherend en gekleed in camouflageshirts het ‘lied van het Braziliaanse leger’ zongen, gezellig samen met de hele familie. In 2015 werden deze mensen nog niet heel serieus genomen. Maar nu zijn we drie jaar verder en maakt Jair Bolsonaro opeens grote kans om de volgende president van Brazilië te worden.
Wat is er dan in vredesnaam gebeurd? Er zijn natuurlijk meerdere redenen voor zijn opkomst, zoals de slechte economie in het land, de politieke chaos en de hoge criminaliteit. Die doen mensen snakken naar simpele oplossingen, zoals Bolsonaro die biedt. Maar de meest logische verklaring voor zijn populariteit is de intense haat die veel Brazilianen voelen voor de linkse Arbeiderspartij. Die partij was ruim dertien jaar aan de macht. En het zou vooral hun schuld zijn dat het land door en door corrupt is.
Sinds 2015 is er al veel veranderd. President Dilma Rousseff van de Arbeiderspartij is definitief afgezet en oud-president Lula zit nu zelfs in de gevangenis vanwege corruptie. Toch blijft de Arbeiderspartij populair bij veel Brazilianen. En dus zoeken de tegenstanders een radicaal alternatief. En dat alternatief is Jair Bolsonaro. Ook al zit hij al ruim dertig jaar in de politiek, veel Brazilianen geloven dat hij het corrupte systeem kan veranderen. Dat komt volgens zijn aanhangers doordat ‘hij zegt wat hij denkt’. Maar of dat ook betekent dat ‘hij doet wat hij zegt’, moet nog blijken.
Ik hoop eerlijk gezegd dat Bolsonaro veel van zijn eigen uitspraken niet al te letterlijk neemt. Want hij zei vorige week ook al dat hij de uitslag van de verkiezingen alleen respecteert als hij wint. Dat getuigt natuurlijk niet van heel veel respect voor de democratie.
Drie jaar geleden schreef ik in mijn column: ‘Voor een militaire coup hoeven ze in Brazilië dan ook echt niet bang te zijn. En hoe droevig ik ook word van de filmpjes die ik voorbij zie komen, het is misschien wel beter om er dan maar heel hard om te lachen.’ Het is een tekst die ik nu met weemoed teruglees. Nog steeds zie ik de militairen hier niet zomaar door de straten marcheren. Maar in het Brazilië van 2018 kijk ik ook nergens meer van op. En durf ik om dit idee zeker niet meer te lachen.
Deze column verscheen op 6 oktober 2018 op de website van RTL Nieuws
Sandra Korstjens 