De beelden van de bewakingscamera zijn afschuwelijk. In paniek rent de Braziliaanse Tatiane door de parkeergarage van haar flatgebouw. Haar man, Luis Felipe, rent achter haar aan. In de lift probeert Tatiane zo snel mogelijk op het knopje van de begane grond te drukken. Maar voordat de deuren kunnen sluiten heeft Luis Felipe haar ingehaald. Ontsnappen is onmogelijk. Hij slaat haar door de lift heen en dwingt Tatiane om bij hun appartement op de vierde verdieping uit te stappen.
Ik heb de beelden intussen tientallen keren gezien. Maar elke keer opnieuw krijg ik er buikpijn van. Vooral van wat er daarna gebeurt. Dat kunnen we niet zien, maar wel raden. Want een kwartier later neemt Luis Felipe in zijn eentje de lift naar beneden om het lichaam van zijn vrouw van straat te pakken. Ze is van hun balkon ‘gevallen’. Hij brengt haar naar boven, veegt met een doekje nog even de bloedspatten uit de lift en slaat dan op de vlucht. 300 kilometer verderop wordt hij gearresteerd.
Helaas staat de dood van Tatiane niet op zichzelf. Meer dan tien miljoen Braziliaanse vrouwen krijgen jaarlijks in hun eigen huis met geweld te maken. Elke dag worden er twaalf vrouwen vermoord. In bijna de helft van die gevallen is de dader hun eigen partner of ex-partner.
Wetten om dit soort geweld te bestraffen zijn er inmiddels wel, maar bieden nog steeds veel te weinig bescherming. Dat blijkt wel als ik voor mijn reportage over dit onderwerp een vrouw zoek die zelf slachtoffer is geworden van huiselijk geweld. Ik meld me als journalist in een Facebookgroep voor slachtoffers. Een groep waar afschuwelijke verhalen worden afgewisseld met het zoveelste nieuwsbericht over een vrouw die is vermoord door haar partner. Het blijkt een groep vol dappere vrouwen. Die vastberaden zijn om anderen te helpen. Ik ben dan ook onder de indruk hoe graag sommige vrouwen hun verhaal willen vertellen.
Zoals Raphaella, die jarenlang door haar man in elkaar werd geslagen. Toen ze uiteindelijk de moed had verzameld om aangifte te doen, moest ze nog tien dagen wachten op het gerechtelijke bevel waarmee ze haar man het huis uit kon zetten. Het waren de tien langste dagen van haar leven waarin het geweld erger was dan ooit. Hij sloeg haar uiteindelijk zo hard in elkaar dat ze zich dood hield. Vervolgens ging hij nog rustig douchen en vertrok naar zijn werk. Hij kwam er vanaf met alleen een lichte taakstraf.
In mijn eigen woonplaats São Paulo ga ik langs bij Carla. Zij werd jarenlang geestelijk mishandeld door haar jaloerse man. Uiteindelijk viel hij haar aan terwijl ze lag te slapen. Hun zoontje lag toen naast haar in bed. Maar dat maakte haar man blijkbaar niets uit. Hij sloeg haar zo hard dat Carla’s mond helemaal open lag.
Ze deed aangifte en haar nu ex-man kreeg een voorwaardelijke straf. Inmiddels heeft ze een fijne nieuwe partner, maar Carla heeft nog steeds last van wat er is gebeurd. Zowel zij als Raphaella vertelde me dat het emotionele geweld misschien nog wel heftiger was dan het fysieke geweld. Bij hen verdwenen uiteindelijk de blauwe plekken en de lichamelijke pijn. Maar de psychische schade gaat niet zomaar weg. Zo is Carla nog altijd extreem angstig.
Het geweld verliep bij Carla en Raphaella volgens hetzelfde patroon: eerst werden ze geïsoleerd en gekleineerd. Ze mochten geen vriendinnen meer hebben, niet meer uitgaan, bepaalde kleding niet meer dragen. Pas daarna werd het fysieke geweld steeds erger. En juist daarom is de schaamte vaak groot bij mishandelde vrouwen. Ze geven zichzelf de schuld, omdat ze niet op tijd weggingen bij hun partner.
Maar definitief weggaan is vaak makkelijker gezegd dan gedaan. Er zijn regelmatig kinderen in het spel en sommige vrouwen zijn financieel afhankelijk van hun man. Bovendien zien veel vrouwen door de psychische mishandeling geen uitweg meer. Carla vertelde: “Je gaat iemand vanzelf geloven. Precies om die reden ging ik niet bij hem weg. Omdat ik geloofde dat ik problemen had en dat hij de enige zou zijn die me met mijn gebreken zou accepteren.”
Hulp van buitenaf is dan ook vaak essentieel. Maar veel Brazilianen vinden nog altijd dat je je niet met andermans huwelijk mag bemoeien. Na de dood van Tatiane lijkt daar eindelijk wat verandering in te komen. Steeds meer mensen roepen nu op om je er vooral wél mee te bemoeien.
Zoals Raphaella en Carla allebei afzonderlijk tegen me zeiden: we moeten ons verenigen. Om op z’n minst deze vrouwen te laten weten dat ze er niet alleen voor staan. Zodat ze hun verhaal durven te vertellen. En hulp durven zoeken. Voordat het te laat is.
Deze column verscheen op 31 augustus 2018 op de website van RTL Nieuws
Sandra Korstjens 