“Ik heb schuldgevoel gehad, want je brengt iemand letsel toe. Ik zit er niet op te wachten om iemand zodanig letsel toe te brengen dat hij naar het ziekenhuis moet.” Het is de Nederlandse agent Chris die dit vorige week in een interview aan RTL Nieuws vertelde. Vier jaar geleden schoot hij tijdens zijn werk een agressieve man in zijn been toen die hem met een mes bedreigde.
Zodra ik het interview zag, kon ik niet anders dan aan Brazilië denken, het land waar ik nu woon en werk. Want de woorden van Chris hoor ik nog niet zo snel uit de mond van een Braziliaanse agent komen.
Laat ik meteen even duidelijk maken dat het me afschuwelijk lijkt voor een agent om iemand te moeten neerschieten. Dat doe je niet zomaar, zoals ook uit het interview met agent Chris duidelijk wordt. Gelukkig gebeurt het in ons land niet al te vaak. In Nederland is het aantal schietincidenten door de politie al jaren stabiel én laag: het gebeurt tussen de 23 tot 33 keer per jaar. Gemiddeld drie keer per jaar loopt dat dodelijk af.
En ook al doen agenten in de meeste gevallen uiteraard gewoon hun werk, schuldgevoelens lijken mij persoonlijk niet meer dan menselijk. Zoals Chris het zegt: “Het is niet zomaar iets. Je schiet iemand neer. Voor hetzelfde geld schiet je hem in z’n slagader en bloedt ‘ie dood. En dat je dan zulk geweld op iemand moet toepassen, dat vind ik heel heftig.”
Twee dagen nadat ik het interview had gezien, werden de meest recente geweldscijfers van Brazilië gepubliceerd. Onder meer die van het aantal doden door politiekogels. Waar het er in Nederland gemiddeld 3 per jaar zijn, zijn dat er in Brazilië 14 per dag. Dag in, dag uit.
De politie in Brazilië heeft dan ook geen geweldig imago. Agenten zouden corrupt zijn en veel te schietgraag. Maar ja, wat zou jij doen als je door drugshandelaren in een arme wijk met een bazooka wordt beschoten? De hoge cijfers zijn wat dat betreft goed verklaarbaar. Want de agenten liggen ook letterlijk onder vuur. Vorig jaar kwamen 367 Braziliaanse politieagenten om tijdens hun werk.
Waar vaak niet over wordt gesproken, zijn de psychische problemen die al dat geweld veroorzaakt. In de staat Rio de Janeiro is dat onder agenten de belangrijkste oorzaak voor ziekteverzuim. Maar dat is een groot taboe. Agenten die zwaar getraumatiseerd zijn, kunnen vaak nergens terecht en worden gewoon opnieuw met een wapen in hun hand op pad gestuurd. In een samenleving waar nog veel meer mensen getraumatiseerd zijn. Want de geweldscijfers blijven maar stijgen. In totaal kwamen er in Brazilië vorig jaar 63.880 mensen om door geweld, een record.
Als er al aandacht wordt besteed aan psychische problemen dan gaat het er vaak om dat agenten collega’s hebben verloren, of zelf bijna gedood zijn. Niet over het feit dat ze het er zelf misschien moeilijk mee hebben dat ze iemand hebben neergeschoten. Want dat kan eigenlijk niet in het land waar veel mensen zeggen: ‘een goede crimineel is een dode crimineel’. Agenten die iemand doodschieten, worden soms zelfs officieel gehuldigd. Zoals de agente die een paar maanden geleden buiten diensttijd een overvaller doodschoot voor de school van haar dochter. Als deze agente al een schuldgevoel heeft, dan zal ze dat niet snel toegeven.
Wat ben ik dan blij dat een agent als Chris er juist voor uit durft te komen dat hij zich schuldig heeft gevoeld. En dat dat ook gewoon kan in Nederland. Het toont wat mij betreft aan dat wij agenten hebben die zich nog mens mogen voelen tijdens hun werk. Hoe moeilijk dat soms ook is. Daar zouden hun Braziliaanse collega’s nog best wat van kunnen leren.
Deze column verscheen op 16 augustus 2018 op de website van RTL Nieuws
Sandra Korstjens 