“Het is net kanker. Als we het niet bij de wortel uitroeien, dan zal het zich verspreiden.” De toon is al snel gezet in de nieuwe Netflixserie O Mecanismo, over een van de grootste corruptieschandalen in de Braziliaanse geschiedenis. Of nou ja, daar is de serie in ieder geval op gebaseerd.
Regisseur José Padilha, de man achter het succes van Narcos, heeft zich keurig ingedekt. Elke aflevering van O Mecanismo wordt voorafgegaan door dezelfde mededeling: “Dit programma is fictie en losjes gebaseerd op echte gebeurtenissen. Personages, situaties en andere elementen zijn aangepast voor dramatisch effect.”
Vrijwel alles en iedereen in de serie heeft dan ook een fictieve naam gekregen. Maar als je het Braziliaanse nieuws een beetje volgt, hoef je geen genie te zijn om uit te vogelen wie of wat er wordt bedoeld. Zo heet het staatsoliebedrijf Petrobras in de serie Petrobrasil, de arbeiderspartij PT is omgedoopt tot PO en bouwbedrijf Odebrecht is te zien als Miller & Bretch. En ook de meeste personages zijn door hun karakterbeschrijving na twee seconden al te identificeren.
Ex-president Dilma Rousseff van de arbeiderspartij gaat in de serie door het leven als Janete Ruscov. Een vertolking die ze niet bepaald kon waarderen. Nog voordat ik zelf had kunnen kijken, reageerde de oud-president al met een boze brief. Haar reactie kwam zo snel dat ze waarschijnlijk alle afleveringen achter elkaar heeft gekeken. Het lijkt me toch bijzonder om te bingewatchen naar jezelf. Of misschien kon ze uit woede niet meer stoppen met kijken.
Want volgens Rousseff is de serie niet gebaseerd op echte gebeurtenissen, maar op leugens. Leugens die voor imagoschade zorgen bij haarzelf en bij haar partijgenoot en ex-president Lula. Zo zegt het op Lula geïnspireerde personage in de serie bijvoorbeeld dat ze iets moeten doen om ‘het bloeden te stelpen’, oftewel: een einde maken aan het hele corruptieonderzoek. Maar die uitspraak is niet door hem gedaan, maar door een politieke tegenstander van Lula en Dilma.
Dat ligt allemaal extra gevoelig, omdat Lula op dit moment aan de leiding gaat in de peilingen voor de presidentsverkiezingen in oktober. Terwijl het nog onduidelijk is of hij daar überhaupt aan mee mag doen. Want in januari werd hij veroordeeld tot ruim twaalf jaar cel voor het aannemen van steekpenningen in precies dat corruptieschandaal waar de serie over gaat. Lula is nog op vrije voeten, maar daar zou volgende week al verandering in kunnen komen.
De serie is dan ook olie op het vuur van alle politieke spanningen hier in Brazilië. Boze aanhangers van Lula verkondigden op Twitter massaal dat ze hun abonnement bij Netflix gingen opzeggen. Zelf besloot ik dat toch maar niet te doen en in plaats daarvan te kijken waar alle ophef nu precies over ging.
Ik verwachtte intussen een enorm politiek gekleurde serie. Maar partijdig zou ik de serie absoluut niet willen noemen. Regisseur Padilha maakt juist geen onderscheid tussen links en rechts. Ideologie speelt geen rol in de serie. Niemand wordt gespaard: Lula niet, Dilma niet, maar ook de oppositie niet. Volgens Padilha is simpelweg iedereen corrupt, het mechanisme is overal, op elk niveau in Brazilië.
Misschien raakt hij juist daarom wel zo’n gevoelige snaar. Want uiteindelijk zegt hij dus dat vrijwel elke Braziliaan corrupt is. Het gaat niet alleen maar over corruptie op het hoogste niveau. Het gaat over een corrupte maatschappij, een zieke maatschappij. Een kanker, zoals de makers het zelf noemen. En één die zich niet zomaar laat uitroeien.
Deze column verscheen op 29 maart 2018 op de website van RTL Nieuws
Sandra Korstjens 