Carnaval is natuurlijk dé tijd van het jaar om eens in de huid van iemand anders te kruipen. Om je compleet anders voor te doen. Maar wat is nu een geschikte outfit? Of liever gezegd: wat kan er absoluut niet? Die discussie laaide de afgelopen weken fel op in Brazilië. Vooral één ‘fantasia’, zoals ze een kostuum hier noemen, hield de gemoederen dit jaar flink bezig.
“Hebben jullie het al gehoord? Je mag blijkbaar niet meer als indiaan verkleed gaan!” Ik sta op een feestje met een paar Braziliaanse vrouwen te kletsen. “Het zou politiek incorrect zijn. Snappen jullie dat?” De verbazing van de vrouw is oprecht. Vrijwel iedere Braziliaan zou volgens haar wel eens als indiaan carnaval hebben gevierd. Waren ze dan allemaal zo fout bezig?
Het begon allemaal met een video van een inheemse activiste. Begin deze maand zette Katú Mirim een filmpje op sociale media met de hashtag #ÍndioNãoÉFantasia, oftewel: indiaan is geen kostuum. Volgens haar is het racistisch om als indiaan verkleed te gaan. De kostuums bevestigen het stereotype beeld dat er van indianen bestaat. Zo worden inheemse vrouwen vaak hyper-geseksualiseerd neergezet.
Het pleidooi van Katú werd duizenden keren bekeken. Dat niet iedereen haar gelijk gaf, bleek wel uit alle haatreacties onder de video. Katú besloot uiteindelijk zelfs haar Facebookprofiel te verwijderen, omdat ze zoveel bedreigingen ontving.
Blijkbaar raakte ze een gevoelige snaar. Maar nog veel opvallender was dat er ook een discussie binnen de inheemse gemeenschap zelf ontstond. Want er waren genoeg indianen die het absoluut niet met haar eens waren. Zo zette de inheemse Ysani Kalapalo een paar dagen later ook een video op Facebook. Daarin zegt ze: “Ik heb er niets op tegen als mensen een hoofdtooi en andere attributen tijdens carnaval gebruiken. Ik vind het juist leuk.” Volgens haar is het een mooi eerbetoon. Bovendien draagt ze zelf ook ‘witte kleding’ als ze naar de stad gaat.
Of ik het nu eens ben met Katú of Ysani, daar ben ik eerlijk gezegd nog niet helemaal uit. In ieder geval stonden veel Brazilianen eindelijk eens stil bij het racisme tegen de indianen in hun land. De vraag is alleen of het carnaval daar echt de beste aanleiding voor is, of dat de discussie over het verkleden juist alleen maar afleidt van de kern van het probleem: het feit dat indianen hier kampen met onderdrukking, geweld, landroof, werkloosheid, alcoholisme en ga zo maar door.
Zoals iemand al terecht onder de video van Ysani Kalapalo schreef: “Het is makkelijk om tijdens carnaval een indiaan te zijn. Tijdens de rest van het jaar is het een stuk moeilijker.”
Deze column verscheen op 15 februari 2018 op de website van RTL Nieuws
Sandra Korstjens 