De zwarte letters steken somber af tegen de betonnen muur: “Pas op, politie. Als jullie parkeren, worden jullie in de gaten gehouden.” De boodschap is ondertekend door het Rode Commando, één van de beruchtste drugsbendes in Rio de Janeiro. Dat deze tekst op de muur van een huis in favela Cidade de Deus geen grapje is, mag duidelijk zijn.
De wijk, die internationaal beroemd en berucht werd door de gelijknamige film City of God, is één van de plekken in Rio waar je als toerist niets te zoeken hebt. Maar toen ik er in augustus naartoe ging, was de reden juist positief. Judoka Rafaela Silva, die opgroeide in deze gewelddadige buurt, had zich tijdens de Olympische Spelen in haar eigen stad naar een gouden medaille geknokt.
De bewoners waren enorm trots. Een paar dagen na mijn bezoek werd Rafaela op een brandweerwagen door de wijk gereden en toegejuicht. Op haar oude judoschool vertelde ze: “Ik kon me vroeger niet eens voorstellen dat ik naar São Paulo zou gaan. En nu heb ik Japan, Korea, China, Frankrijk en nog veel meer plekken bezocht. Dus als we de favela uitgaan, kunnen we de wereld veroveren.”
Hoewel haar boodschap positief was bedoeld, sloeg ze daarmee de spijker op zijn kop. Je moet de favela namelijk uit. Want ondanks jarenlange pogingen van de politie om de wijk veiliger te maken, veranderde Cidade de Deus deze week opnieuw in een oorlogsgebied.
Zaterdag greep de politie in bij een machtsstrijd tussen verschillende bendes. De hele dag waren er schietpartijen. En toen een politiehelikopter neerstortte, liep de situatie alleen maar verder uit de hand. Alle vier de inzittenden kwamen om het leven. Meteen gingen er geruchten dat de helikopter uit de lucht zou zijn geschoten. Dat was tenslotte in 2009 in een andere favela ook al eens gebeurd.
Een dag later werden de toegetakelde lichamen van zeven mannen ontdekt. Waren ze uit wraak vermoord? De buurtbewoners waren in ieder geval woedend. Zelfs als ze lid waren van de bende, waarom waren ze dan niet gewoon opgepakt? Dat de politie later die dag zei dat er volgens het eerste onderzoek geen kogelgaten in de neergestorte helikopter waren ontdekt, maakte geen verschil. De situatie bleef gespannen.
Massale politieacties moesten daar de afgelopen dagen weer verandering in brengen. Maar het leven in de wijk werd alleen maar verder op z’n kop gezet. Scholen en crèches bleven dicht, waardoor ruim zesduizend kinderen gedwongen thuis zaten. Terwijl de politie diezelfde huizen met veel machtsvertoon binnenviel, op zoek naar negen criminelen.
Het leverde de politie veel kritiek op. Terwijl hun werk al onder grote druk staat. Door de financiële crisis is het geld op. Vóór de Olympische Spelen waren er al grote geldproblemen, maar sindsdien is de stad helemaal in een negatieve spiraal terechtgekomen. En intussen neemt het geweld steeds verder toe.
Want de leden van de drugsbendes, die voorafgaand aan het WK en de Olympische Spelen met veel moeite enigszins waren teruggedreven, ruiken nu hun kans schoon. Niet alleen in Cidade de Deus, maar in alle delen van de stad. De oorlog is pas net begonnen.
Deze column verscheen op 24 november 2016 op de website van RTL Nieuws
Sandra Korstjens 