Vol ongeloof staar ik naar de percentages op het schermpje van mijn mobiel. Het moet een historische dag worden in Colombia, de dag dat de bevolking in een referendum het vredesakkoord met de FARC goedkeurt. Waarmee er een einde komt aan 52 jaar burgeroorlog. Tenminste, daar ging iedereen vooraf vanuit. Tenslotte zei elke peiling dat het ja-kamp met een ruime meerderheid zou gaan winnen.
Maar de cijfers op mijn telefoon zeggen heel iets anders. Het ja-kamp begint nog met een kleine voorsprong. Maar die loopt stapje voor stapje terug. Totdat er uiteindelijk ruim 50.000 mensen meer ‘nee’ blijken te hebben gestemd: 50,2 procent tegenover 49,8 procent. Het verschil is nihil, maar het vredesakkoord kan de prullenbak in.
Natuurlijk had ik ergens in mijn achterhoofd nog wel rekening gehouden met dit scenario. Tenslotte wisten de Britten ons in juni ook te verrassen. En ik had de afgelopen tijd ook best wat Colombianen gesproken die van plan waren om tegen het akkoord te stemmen. Dat was in hun ogen namelijk verre van ideaal. Vooral dat veel FARC-strijders niet de gevangenis in zouden hoeven en dat de guerrillabeweging zetels zou krijgen in het Congres, zat hen flink dwars.
Toch gingen zelfs de nee-stemmers zelf er ook niet echt vanuit dat ze een kans maakten om te winnen. Dat blijkt wel als ik in de hoofdstad Bogota na afloop van het referendum goed moet zoeken om een groepje blije nee-stemmers te vinden. Als ik ze uiteindelijk tegenkom, knalt het campagneliedje van het nee-kamp uit de speakers van een geparkeerde auto. Maar meer gebeurt er eigenlijk niet. Een feestje was er namelijk niet gepland.
Op een pleintje even verderop in de stad staan de voorstanders van het akkoord er juist wel helemaal klaar voor. Maar hun feestje valt in het water. Op het plein zie ik overal betraande gezichten. Veel mensen houden elkaar stevig vast. Een meisje blijft maar nee schudden met haar hoofd. Alsof het nieuws niet echt tot haar wil doordringen.
Wat ik zelf eigenlijk het ongelooflijkst vind, is dat ruim 60 procent van de stemgerechtigde Colombianen niet eens de moeite heeft genomen om ‘ja’ of ‘nee’ aan te kruisen. Op het moment dat ze echt een verschil konden maken in hun land, bleven de meesten gewoon lekker thuis.
Is het dan wel eerlijk dat 20 procent van de Colombianen de toekomst van het land kan bepalen? Ik denk eerlijk gezegd dat de Colombiaanse president Santos zich er flink op heeft verkeken. Hij was er zo van overtuigd dat de Colombianen dit akkoord zouden accepteren. Maar behalve dat een aantal punten in het vredesakkoord toch wel erg omstreden waren, vergat hij nog iets essentieels: een referendum gaat zelden alleen maar over het onderwerp op het stembiljet.
Toen Santos het referendum aan het Colombiaanse volk beloofde, was hij nog erg populair. Nu zijn we een aantal jaren verder en zijn veel mensen in Colombia helemaal niet meer zo blij met hun president. En het vredesakkoord los zien van Santos, dat was voor hen onmogelijk. De oppositie maakte daar handig gebruik van door het akkoord te omschrijven als ‘Santos’ deal met de FARC’.
Terwijl Santos, naïef misschien, vooral graag meer draagvlak wilde creëren voor het vredesakkoord. Zodat het land in eenheid kon werken aan een nieuwe toekomst. Maar van eenheid is nu weinig te bekennen in Colombia. Het land is juist compleet verdeeld geraakt. Met dank aan het referendum.
Deze column verscheen op 6 oktober 2016 op de website van RTL Nieuws.
Sandra Korstjens 