Vergeet het WK voetbal van vorig jaar en de Olympische Spelen van 2016. Op dit moment vindt in Brazilië een heel ander sportevenement plaats. Met een aantal bijzondere onderdelen op het programma: boomstamrennen, touwtrekken en xikunahity, een soort voetbal, maar dan met je hoofd.
Toch zijn het eigenlijk niet de sporten, maar de deelnemers die de meeste aandacht trekken. Zo’n 2000 leden van tientallen inheemse stammen uit de hele wereld zijn deze week afgereisd naar de Braziliaanse stad Palmas voor de eerste ‘Inheemse Wereldspelen’. Het evenement wordt ook wel de Olympische Spelen voor inheemse volkeren genoemd.
Rusland, de Verenigde Staten, Nieuw-Zeeland, Ethiopië en de Filipijnen zijn slechts enkele van de landen die delegaties naar Brazilië hebben gestuurd. Bovendien doen er meer dan 20 verschillende groepen uit Brazilië zelf mee aan het evenement. Het is een fascinerend en kleurrijk schouwspel van hoofdtooien, beschilderde lichamen en andere lichaamsversieringen.
Maar net als bij de andere sportevenementen is er ook in Palmas sprake van kritiek en protesten. Verscheidene Braziliaanse stammen kondigden begin deze maand al aan het toernooi te boycotten. Sommige indianen hebben moeite met het geld dat wordt uitgegeven aan deze Spelen, terwijl Brazilië te maken heeft met een economische crisis.
Tegelijkertijd speelt er nog een heel ander probleem. Door het evenement lijkt het namelijk alsof alles koek en ei is wat betreft de situatie van de inheemse volkeren in Brazilië. Maar dat is helaas absoluut niet zo.
Al jaren voeren inheemse stammen een felle strijd om hun voorouderlijke gronden terug te krijgen. Vaak is de grond in handen van boeren, en die zijn niet van plan om het land zomaar op te geven. Op sommige plekken lijkt het zelfs wel oorlog tussen indianen die het wachten zat zijn en doodseskaders die door rijke grootgrondbezitters worden ingehuurd om de indianen van het land weg te houden. Twee maanden geleden nog werd indianenleider Semião Vilhalva doodgeschoten, nadat hij samen met een paar honderd stamleden hun voorouderlijke grond had herbezet.
Tot grote woede van veel Braziliaanse indianen lijkt hun situatie binnenkort nog eens extra te verslechteren. Terwijl in Palmas de verschillende inheemse culturen werden gevierd, stemde een speciale commissie in de hoofdstad Brasilia deze week in met een voorstel om de grondwet te wijzigen.
Als de wijziging er daadwerkelijk komt, zal voortaan het Congres besluiten nemen over het demarcatieproces, de afbakening en teruggave van het grondgebied van de verschillende inheemse groepen in het land. En wie hebben een dikke vinger in de pap in het Congres? De Braziliaanse boeren, de grote vijanden van de indianen…
De slogan van de Inheemse Wereldspelen is: ‘In 2015 zijn we allemaal inheems’. Maar de meeste Braziliaanse indianen leven in grote armoede en hebben te maken met discriminatie, ziektes en mensenrechtenschendingen. Allemaal inheems? Dan zou het toch tijd worden dat de Brazilianen weer echt trots worden op hun inheemse culturen. En niet alleen juichen tijdens het boomstamrennen.
Deze column verscheen op 29 oktober 2015 op de website van RTL Nieuws.
Sandra Korstjens 