Hij is gehuld in een zwarte trui en legging en zijn blanke gezicht is zwartgeverfd. Praten kan hij amper. Maar schreeuwen en zijn tong uitsteken des te beter. Het komisch bedoelde personage dat de afgelopen weken te zien was in een Braziliaans televisieprogramma kreeg een simpele naam mee: de Afrikaan.
Hi-la-risch natuurlijk. Tenminste, dat vinden de mensen in de studio. Ik kan er eerlijk gezegd bijna niet naar kijken. Zo tenenkrommend, racistisch en beledigend is de hele vertoning. Oordeel zelf zou ik zeggen:
Toch moet ik tegelijkertijd toegeven dat het me niet eens heel erg verbaast. Zo liep ik een tijdje geleden op zaterdag door een drukke winkelstraat in het centrum van São Paulo. Een grote groep mensen had zich op de stoep verzameld en stond hard te lachen. Nieuwsgierig ging ik kijken wat er zo grappig was.
Naast twee muzikanten stond een blanke man die zich had uitgedost als een forse zwarte dame. Kusjes blazend, dansend en poserend voor foto’s vermaakte hij het publiek. Dat het blijkbaar erg grappig vond. Maar waarom de man zichzelf in vredesnaam zwart had gemaakt, was mij een raadsel.
Brazilianen gaan over het algemeen wat relaxter om met het concept ras dan in bijvoorbeeld de Verenigde Staten. Mensen noemen elkaar hier rustig ‘zwartje’ en er zijn maar weinig mensen die daar echt aanstoot aan zullen nemen.
Maar het stopt helaas niet bij bijnamen. En ondanks dat het feit dat de helft van de Brazilianen van Afrikaanse of gemengde afkomst is, wordt dit deel van de bevolking in onder meer televisieprogramma’s nog regelmatig neergezet als dom en onderontwikkeld.
Als Afro-Brazilianen wel een keer in een andere rol op televisie verschijnen, worden ze door veel landgenoten bovendien niet eens serieus genomen. Zo kreeg journaliste en presentatrice Maria Júlia Coutinho de meest nare racistische opmerkingen naar haar hoofd, nadat haar werkgever een foto van haar op Facebook had geplaatst.
Toch schoot het personage van ‘de Afrikaan’ bij sommige Brazilianen wel degelijk in het verkeerde keelgat. Op sociale media werd zijn optreden racistisch, triest en bizar genoemd. Maar op Twitter verschenen tegelijkertijd ook filmpjes van kijkers die de uitdaging van het programma om het dansje van ‘de Afrikaan’ na te doen hadden aangenomen. Inclusief zwart geschilderde gezichten…
Uiteindelijk bood het televisieprogramma excuses aan en beloofde dat ‘de Afrikaan’ niet meer te zien zal zijn. Allemaal leuk en aardig natuurlijk, maar het punt is dat veel mensen wel om deze belachelijke karikatuur moesten lachen.
Het beeld dat de gemiddelde blanke Braziliaan van zijn donkere landgenoten heeft, zal dan ook niet zomaar veranderen. En zolang de Afro-Brazilianen op televisie niet serieus worden genomen, zal het helaas nog wel even duren voordat ze in het echte leven ook dezelfde kansen krijgen.
Deze column verscheen op 13 augustus 2015 op de website van RTL Nieuws.
Sandra Korstjens 