Hoor jij bij de middenklasse? Grote kans dat je vindt van wel. Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat in de Verenigde Staten zelfs zo’n negentig procent van de mensen vindt dat ze deel uitmaken van de middenklasse. Ik gok dat dat in Nederland niet heel anders is.
De meeste mensen zien zichzelf namelijk niet zozeer als heel arm of heel rijk. En zolang je niet bij een van die groepen hoort, dan maak je deel uit van de middenklasse. Toch? Niet helemaal natuurlijk, maar ons zelfbeeld wordt nu eenmaal snel beïnvloed door de extremen om ons heen. Je ziet jezelf al snel als een soort gemiddelde.
Toen ik naar Brazilië verhuisde, werd ik me opeens veel meer bewust van het hele concept middenklasse. In Nederland stelde ik me altijd iemand voor die in een rijtjeshuis woont, een auto voor de deur heeft staan en minimaal één keer per jaar op vakantie gaat. Heel gewoon en gemiddeld dus.
Maar wat in Nederland gewoon en gemiddeld is, is in een land als Brazilië natuurlijk compleet anders. Uiteraard heb ik me dat al eerder gerealiseerd, maar het is interessant om te zien hoe je het nieuws toch altijd weer bekijkt vanuit je eigen culturele achtergrond.
Een terugkerend thema in het Braziliaanse nieuws de afgelopen jaren was de opkomst van de zogeheten nieuwe middenklasse. Met de groei van de Braziliaanse economie, traden miljoenen mensen toe tot deze groep.
De term ‘nieuwe middenklasse’ werd overal in het rond gestrooid. Maar wie horen daar nu eigenlijk bij?
Over het algemeen wordt er gekeken naar inkomen. Er zijn tal van verschillende definities, maar de bekendste hier is nog altijd de verdeling in vijf verschillende groepen. Waarbij groep A enorm rijk is en groep E straatarm. B, C en D zijn alles daar tussenin. Groep A wordt trouwens zelfs nog onderverdeeld in twee verschillende categorieën, waarbij A1 de mensen zijn die in een helikopter naar hun werk gaan en A2 alweer een stuk normaler is.
Met een modaal Nederlands inkomen van 35.500 euro bruto per jaar ben je in Brazilië rijk. En voordat je gaat roepen dat de kosten voor levensonderhoud in Nederland nu eenmaal hoger zijn: dat is niet altijd zo. Huishoudelijke apparaten, elektronica en auto’s zijn hier juist duurder. En fatsoenlijke gezondheidszorg en onderwijs zijn voor de meeste mensen zelfs onbereikbaar.
Ook voor groep C, daar was het allemaal om te doen de afgelopen jaren. De middenklasse dus, maar niet zoals de meeste Nederlanders dat voor zich zien. Je hoort namelijk al bij groep C als je eindelijk – op afbetaling – een koelkast en televisie kan kopen. En een gezinsinkomen per maand van 600 euro is al genoeg om tot de nieuwe middenklasse gerekend te worden. Veel inwoners van favelas horen er ook bij. Zelfs mensen die niet eens fatsoenlijke riolering hebben, maar wel een televisie, kunnen deel uitmaken van groep C.
Dat is toch wel iets anders dan mijn beeld van mensen in rijtjeshuis… Volgens Nederlandse begrippen zijn de meeste leden van de Braziliaanse nieuwe middenklasse gewoon arm.
Een nieuwe middenklasse? Het is maar hoe je het bekijkt. Overigens komen deze mensen nu het economisch minder goed gaat in Brazilië snel in de problemen. Ze raken in rap tempo hun banen kwijt en kunnen de maandelijkse aflossingen voor hun koelkasten en televisies niet meer betalen.
En wat blijft er überhaupt over van een middenklasse als die straks niets meer heeft?
Deze column verscheen op 16 juli 2015 op de website van RTL Nieuws.
Sandra Korstjens 