Hoe graag ik ook op reis ben voor mijn werk, thuiskomen in São Paulo is altijd weer een fijn moment. Tenminste, op één detail na…
Vooral in de taxi vanaf het vliegveld kan ik er helaas niet omheen: de stank van de rivier de Tietê. De drukke snelwegen van de stad zijn om deze, ooit vruchtbare, levensader heen gebouwd. Tientallen jaren geleden werd er nog in gezwommen en gevist.
Maar tegenwoordig is de Tietê in São Paulo niet eens meer een rivier te noemen. Het is gewoon een open riool.
Slechts honderd kilometer verderop, bij de bron van de rivier, schijn je het water te kunnen drinken. Ik kan het me maar moeilijk voorstellen.
In São Paulo blijf je het liefst zover mogelijk bij de Tietê vandaan. Helaas ruik ik het typerende rotte eieren luchtje van het grijze water ook wel eens thuis, als de wind verkeerd staat. Gelukkig gebeurt dat niet al te vaak.
De inwoners van Pirapora de Bom Jesus hebben wat dat betreft veel meer te verduren. In dit stadje, op zo’n vijftig kilometer stroomafwaarts van São Paulo hebben ze niet alleen last van de allesoverheersende stank van de rivier. Het probleem neemt hier hele andere vormen aan. Letterlijk.
De Tietê veranderde daar deze week in een grote schuimende massa. De schuimvlokken kropen tegen de huizen op en over de brug heen, zoals in deze video goed te zien is:
Het was niet de eerste keer dat dit gebeurt. Elk jaar in de droge Braziliaanse wintermaanden, als het waterpeil van de rivier steeds verder zakt en de concentratie vervuiling toeneemt, ontstaan er op meerdere plekken schuimlagen. Maar nergens zo erg als in Pirapora de Bom Jesus.
Door een aantal stroomversnellingen in de buurt van het stadje, veroorzaakt door een dam in de rivier, krijg je eenzelfde soort effect als dat je te veel poeder in de wasmachine hebt gegooid. Alleen gaat het in dit geval om schuim met een minder aangename lucht. En het brengt ook nog eens grote gezondheidsrisico’s met zich mee.
Het probleem is dat allerlei afval rechtstreeks in de rivier wordt gepompt. Zoals chemische troep van fabrieken, maar vooral ook het rioolwater van miljoenen mensen in São Paulo. Alles stroomt ongezuiverd de Tietê in.
De rivier zit vervolgens vol met poep en niet afbreekbare resten van zeep en schoonmaakmiddelen. En het schuim bij Pirapora de Bom Jesus dus ook. Rechtstreeks contact met het giftige goedje zou dan ook huidproblemen veroorzaken.
Toch is er nog hoop geloof ik. Want ooit waren de Seine in Parijs en de Thames in Londen er niet veel beter aan toe. In 1992 begonnen de Brazilianen met een grote actie om de Tietê schoner te maken. Ruim twintig jaar later wordt er al veel meer rioolwater gezuiverd dan in het verleden.
Ooit kan er misschien zelfs weer gezwommen worden in de Tietê. Maar mij krijg je er niet meer in.
Deze column verscheen op 25 juni 2015 op de website van RTL Nieuws.
Sandra Korstjens 