Estela was 22 jaar toen ze in 1970 werd opgepakt. Ze was lid van de stadsguerrilla en verdween voor drie jaar in de gevangenis. Daar werd ze tijdens verhoren ondersteboven vastgebonden, naakt. Haar borsten, dijen en hoofd werden bewerkt met elektrische schokken.
Het is één van de vele voorbeelden van de martelpraktijken tijdens het militaire regime in Brazilië, dat duurde van 1964 tot 1985. Estela was slechts haar bijnaam. We hebben het hier over Dilma Rousseff, tegenwoordig president van Brazilië.
Gisteren nam Rousseff een 2000 pagina’s tellend rapport in ontvangst over mensenrechtenschendingen in Brazilië. De normaal gesproken koele en zakelijke president hield het tijdens haar toespraak niet droog. “Brazilië verdient de waarheid. De toekomstige generaties verdienen het om de waarheid over alles te weten.” En terwijl haar stem brak: “En degenen die familieleden en vrienden verloren en die nog steeds lijden alsof hun geliefden steeds weer opnieuw overlijden, verdienen de waarheid.”
Het rapport is opgesteld door een waarheidscommissie die in 2012 werd ingesteld. Ruim twee jaar lang spitte die commissie archieven door en sprak met slachtoffers én met daders. Uitgebreid worden de verhalen beschreven van meer dan 400 Brazilianen, die tijdens het militaire regime gedood werden of vermist raakten.
Waarschijnlijk waren er nog meer slachtoffers, maar hun verhalen zullen we helaas nooit leren kennen. En verder zijn er ook nog duizenden Brazilianen die, net als Dilma Rousseff, het slachtoffer werden van martelingen. Het uiteindelijke rapport van de waarheidscommissie moet vooral inzicht bieden in deze zwarte bladzijde uit de Braziliaanse geschiedenis.
Maar er is een groot probleem met dit soort commissies: de waarheid is meestal niet genoeg voor de slachtoffers. Vervolging van de daders, dat is wat ze willen.
Ook de waarheidscommissie vindt dat er meer moet gebeuren. Het rapport eindigt dan ook met de aanbeveling dat de betrokkenen vervolgd moeten worden. Maar uitgerekend president Dilma Rousseff weigert zich daarvoor in te zetten.
Tijdens de overgang naar de democratie werd namelijk een amnestiewet aangenomen. Daardoor kunnen de militairen van toen nu niet vervolgd worden. Eerder dit jaar zei de president al: “Zoals ik degenen respecteer die voor onze democratie vochten, zo erken en waardeer ik ook de politieke pacten die hebben geleid tot herdemocratisering.”
Het lijkt er dan ook op dat de slachtoffers en nabestaanden in Brazilië het met een rapport van 2000 pagina’s moeten doen. Zelfs al is de president één van hen. “Haar eigen gevoelens doen er niet toe”, zei een medewerker van Dilma Rousseff. Toch denk ik dat haar tranen van gisteren genoeg verraadden over wat ze het liefst met de daders zou doen.
Maar dat zal ze nooit toegeven. President Dilma Rousseff maakt andere keuzes dan guerrillastrijdster Estela. En wraak hoort daar niet meer bij.
Deze column verscheen op 11 december 2014 op de website van RTL Nieuws.
Sandra Korstjens 