Terwijl de hele wereld het heeft over één onthoofding, was het ook in Brazilië afgelopen week raak. Twee gevangenen in de stad Cascavel werden onthoofd door leden van een rivaliserende bende. Maar in tegenstelling tot de wereldwijde ophef over het tragische lot van James Foley, haalt de gemiddelde Braziliaan zijn schouders op over het gruwelijke einde van twee naamloze gevangenen. Begrijpelijk, zou je denken. Of toch niet?
De gevangenis in de Braziliaanse stad Cascavel is zoals vrijwel alle andere in het land. Te klein, te vies en veel te vol. De gedetineerden zitten met tientallen bij elkaar opgepropt in te kleine cellen. In het hele land zitten meer dan een half miljoen Brazilianen gevangen, terwijl er maar plek is voor 300.000.
Behalve te weinig cellen zijn er ook veel te weinig bewakers voor al die mensen. Dus hebben in de meeste gevangenissen criminele bendes de macht. Onder aanvoering van de bendeleiders komen gevangenen regelmatig in opstand. Zo gijzelden ze in Cascavel afgelopen zondag twee bewakers. Officieel omdat ze betere omstandigheden eisten – maar dat in de tussentijd een aantal gevangenen van een rivaliserende bende werd afgemaakt, zal geen toeval zijn.
Bovendien zijn de moorden geen uitzondering. In 2013 werden in Brazilië meer dan 200 gedetineerden vermoord. Begin dit jaar werd het land nog opgeschrikt door een filmpje uit São Luis, een stad in het noorden. Met een mobiele telefoon waren drie onthoofde lichamen gefilmd. Ook deze mannen zouden het slachtoffer zijn geworden van een intern conflict in de gevangenis.
De ophef over het filmpje was vrij groot. Waarschijnlijk doordat de onthoofde lichamen zo expliciet in beeld kwamen. Maar over het algemeen maken Brazilianen zich weinig zorgen om de situatie in hun gevangenissen. Zolang ze elkaar daar afmaken, hebben wij er geen last van, is de gedachte.
Maar dat is niet helemaal waar. Want veel geweld dat buiten de gevangenis plaatsvindt, wordt ín de gevangenis georganiseerd. In São Paulo woedde eind 2012 in de buitenwijken een heuse oorlog tussen de politie en leden van de bende PCC. Daarbij kwamen ook veel onschuldige Brazilianen om het leven. En de bevelen waren afkomstig van bendeleiders die in de gevangenis zaten.
Los van al dit bendegeweld is er nog een ander probleem. Want de overbevolkte gevangenissen zijn nu niet bepaald een goede plek om je voor te bereiden op een succesvolle terugkeer in de maatschappij. Het aantal gedetineerden dat na vrijlating opnieuw in de gevangenis terechtkomt, is dan ook enorm hoog.
Vanuit de politiek is er weinig motivatie om het systeem te veranderen. Want hoewel de onveiligheid in het land bij de verkiezingen een van de belangrijkste thema’s is, zijn de meeste Brazilianen voorstander van strengere straffen – niet van een verbetering van de gevangenissen.
Aan de opstand in de gevangenis in Cascavel kwam uiteindelijk na 45 uur een einde. De bewakers overleefden het, vijf gevangenen niet. Een groot deel van de gedetineerden is nu overgeplaatst. Maar daarmee is het probleem natuurlijk niet opgelost. Want zolang de overheid op de meeste plekken geen controle heeft over de situatie, is het wachten op de volgende onthoofde gevangenen.
Deze column verscheen op 28 augustus 2014 op de website van RTL Nieuws.
Sandra Korstjens 