Blij liep de 27-jarige voetballer Marcos Arouca da Silva het veld af. Zijn ploeg Santos had tegenstander Mogi Mirim net met 5-2 verslagen. Maar de fans van die ploeg waren allesbehalve blij met Arouca, die een van de doelpunten had gescoord. ‘Macaco!’ klonk het plotseling van de tribune: ‘Aap!’
Het is een geliefd scheldwoord voor donkere voetballers. Zo klonken er vorige maand tijdens een wedstrijd in Peru steeds apengeluiden op het moment dat een zwarte Braziliaanse speler de bal had. En niet alleen spelers worden het slachtoffer. Vorige week werd een Braziliaanse scheidsrechter ook uitgemaakt voor aap. Hij moest maar teruggaan naar de jungle vonden een aantal fans uit het overwegend blanke zuiden van Brazilië. En het bleef niet bij woorden. De auto van de scheidsrechter werd beschadigd en er werden bananenschillen op gegooid.
Racisme in het voetbal is niet nieuw hier. Het gaat zelfs heel ver terug. Ruim honderd jaar geleden begon voetbal in Brazilië als een elitesport, meegebracht door immigranten uit Engeland die het spel op dure kostscholen voor het eerst hadden gespeeld. De eerste jaren was het ondenkbaar dat zwarte mensen zouden meespelen. Dat veranderde op een gegeven moment langzaam toen mulatto’s, mensen met gemengd bloed, toch mee mochten doen. Maar nog steeds probeerden zij zo ‘blank’ mogelijk te lijken. Zo maakte een speler van de club Fluminense zijn gezicht voor de wedstrijd wit met rijstpoeder. En een ander gebruikte brillantine om zijn kroeshaar in bedwang te houden.
Uiteindelijk raakte het voetbal in Brazilië zijn elitaire karakter kwijt, maar dat betekende niet dat volkssport nummer 1 vrij raakte van racisme. En de rest van het land overigens ook niet. In Brazilië komen letterlijk tientallen verschillende tinten huidskleuren voor. Maar in dit kleurenfestijn is niet iedereen gelijk. De grote kloof tussen arm en rijk in Brazilië valt namelijk vaak samen met iemands huidskleur.
Sommige Brazilianen kunnen daar vrij luchtig over doen. Er zijn immers geen discriminerende wetten in het land en racisme is officieel strafbaar. Maar ik ken helaas genoeg verhalen van zwarte Brazilianen die extra goed in de gaten worden gehouden als ze een winkel binnenlopen. Of er bij een politiecontrole worden uitgepikt. En zelf loop ik als blonde en blanke vrouw juist overal makkelijk naar binnen, hoe afgesleten mijn kleding ook is.
Kortom: er is wel degelijk een verschil in behandeling tussen blank en zwart. Zowel op straat als op het voetbalveld. Voetballer Arouca is dan ook wel wat gewend: “Het is beter om dit soort dingen te negeren, en om niet naar dit soort mensen te luisteren, als je ze al mensen kunt noemen. Het is lastig om te praten over wat er allemaal gebeurt. Maar het gebeurt en niet alleen in het voetbal. Ik hoop alleen maar dat iemand er serieus iets aan kan doen, want het is erg droevig.”
Deze column verscheen op 13 maart 2014 op de website van RTL Nieuws.
Sandra Korstjens 