Een jaar geleden was Venezuela in diepe rouw gedompeld. Hugo Chávez, 14 jaar lang president van het Zuid-Amerikaanse land, overleed op 5 maart 2013 na een lange strijd tegen kanker. Zijn politieke gedachtegoed, het ‘chavismo’, knokt nu om te overleven in een land dat alle symptomen vertoont van een doodzieke patiënt.
Vooral economisch verkeert Venezuela in zwaar weer. Het land heeft enorme voorraden olie, maar mensen moeten uren in de rij bij de supermarkt staan om een paar producten te mogen kopen. Er zijn enorme tekorten aan voedsel. Basisproducten als toiletpapier zijn moeilijk te vinden. Bovendien is de inflatie met bijna 60 procent gierend hoog.
En dan is er de onveiligheid in het land. Betrouwbare officiële cijfers zijn er niet, maar volgens schattingen werden er in 2013 bijna 25.000 mensen vermoord. Relatief gezien vier keer zoveel als vijftien jaar geleden. En de meeste daders worden nooit gepakt.
Toen Chávez nog leefde speelden deze problemen ook al. Toch ging het na zijn dood snel bergafwaarts. Misschien is Chávez precies op tijd overleden: nu hoeft hij niet mee te maken hoe het enthousiasme voor zijn Bolivariaanse revolutie afneemt en moet zijn opvolger, Nicolas Maduro, de problemen zien op te lossen. En dat blijkt een lastige klus. Elke mogelijke oplossing betekent namelijk drastische maatregelen, maar voor pijnlijke beslissingen heb je een sterke leider nodig.
Dat is Maduro niet: hij heeft niet het charisma van Chávez. De belangrijkste reden waarom de chavistas hem nog volgen is waarschijnlijk omdat hun idool hem vlak voor zijn dood eigenhandig aanwees als opvolger. Deze voormalige buschauffeur had zich onder Chávez opgewerkt tot Minister van Buitenlandse Zaken. Na diens dood won hij de presidentsverkiezingen nipt en sindsdien doet Maduro zijn uiterste best om Chávez’ gedachtegoed overeind te houden, inclusief het iconische trainingspak van zijn voorganger. Maar mede door zijn gebrek aan charisma weet hij nauwelijks te overtuigen.
Onder Chávez was de coalitie van linkse partijen die in Venezuela aan de macht is een blok. Maar onder Maduro zijn er onderlinge spanningen ontstaan. De invloed van radicale types is gegroeid. En ook de oppositie laat steeds meer van zich horen. In verschillende steden in het land zijn de afgelopen weken grote demonstraties gehouden. De regering trad hard tegen hen op: er vielen 18 doden, en verschillende oppositieleden en journalisten werden opgepakt.
Maar ook de oppositie is onderling verdeeld en slaagt er voorlopig niet in om de traditionele aanhangers van Chávez en zijn opvolger naar hun kamp te halen. Want voor de chavistas is het leven weliswaar zwaar, maar feit is dat het leven voor veel van hen flink is verbeterd onder Chávez. Voor een meerderheid van de Venezolanen is hij een soort heilige. Dat uitgerekend op zijn sterfdag er opnieuw protesten waren van de oppositie zal deze mensen waarschijnlijk niet bevallen, het is een soort heiligschennis. Niet echt een effectieve manier om ze over te halen de straat op te gaan.
Toch hebben ook de chavistas veel te klagen over het Venezuela van nu, dat is zeker. Want niemand wordt er blij van als je uren in de rij moet staan voor een kilootje rijst. Maar Chávez krijgt daarvan niet de schuld, zijn opvolger Maduro wel. “Want Chávez had het nooit zo uit de hand laten lopen”, is de opvatting.
Maar Hugo Chavéz is er nu eenmaal niet meer. De vraag blijft dus hoe lang het chavismo zijn geestelijk vader gaat overleven. Eén ding is zeker: een pijnloze dood zal het niet worden.
Deze column verscheen op 6 maart 2014 op de website van RTL Nieuws.
Sandra Korstjens 