Het lijkt wel een scène uit de slaventijd. Een zwarte jongen, naakt en gewond, vastgeketend aan een paal. Met een krant worden zijn edele delen nog net bedekt. Vernederender kan het bijna niet.
Afgelopen maand werd hij gevonden in de wijk Flamengo in Rio de Janeiro. Samen met drie andere jongens zou hij, naar eigen zeggen, zijn omsingeld door een stuk of dertig mannen met motoren. Twee jongens konden wegkomen. De overgebleven twee werden in elkaar geslagen en bedreigd met de dood. Eén van hen ontsnapte uiteindelijk, maar het 15-jarige slachtoffer van de foto werd met een fietsslot om zijn nek vastgebonden.
Ik gebruik het woord slachtoffer, maar veel Brazilianen zullen op die plek het woord dader invullen. De jongen was namelijk al drie keer opgepakt voor diefstal en overvallen.
Het is onduidelijk of de vier jongens op die bewuste avond op heterdaad werden betrapt tijdens een nieuwe overval, of dat ze de willekeurige slachtoffers waren van op wraak beluste buurtbewoners. Maar voor veel mensen is het een uitgemaakte zaak: dit is een crimineel en daar hoef je geen medelijden mee te hebben.
Dat onderbuikgevoel werd verwoord door een bekende journaliste, Rachel Sheherazade. Op televisie toonde ze openlijk begrip voor de eigenrechters: “De staat is afwezig, de politie gedemoraliseerd en justitie faalt. Dan is het niet gek dat mensen het recht in eigen handen nemen”, zei ze. “Laat al die mensen die zo’n medelijden hebben met die crimineeltjes een bandiet adopteren”, schampte ze.
Rachel Sheherazade werd van alle kanten bekritiseerd, omdat ze geweld zou goedpraten en zelfs aanmoedigen. Dat mag zo zijn, maar ik vrees dat zij niet de enige is die er zo over denkt.
Brazilianen vinden vaak dat er veel te laag wordt gestraft, terwijl de gevangenissen hier toch allesbehalve een pretje zijn. Persoonlijk kan ik me niet voorstellen dat iemand daar beter uitkomt dan dat hij erin gaat. Los daarvan is er een ander, veel groter probleem. De meeste misdaden hier blijven simpelweg ongestraft. Van alle moorden wordt bijvoorbeeld maar zo’n 5 tot 8 procent opgelost. En al die onopgeloste misdaden zorgen voor frustraties, angst en woede bij de Brazilianen.
Want intussen nemen de misdaadcijfers in Rio de Janeiro de laatste tijd alleen maar toe. Zowel het aantal moorden als het aantal roofovervallen stegen het afgelopen jaar flink. De inwoners van Rio voelen zich in de steek gelaten door de overheid en de politie. En sommigen hebben nu blijkbaar besloten er zelf iets aan te doen, of de rest van het land dat nu leuk vindt of niet.
Deze week verscheen er weer zo’n foto, uit de stad Itajaí. Ook hier was een vastgeketende overvaller te zien. Eerder die dag had hij een snackbar overvallen. Vervolgens werd hij door een aantal mensen aan de ‘schandpaal’ genageld, net als in de middeleeuwen.
Vervolgens stond er dit weekeinde een opiniepeiling in de krant. Bijna een kwart van de Brazilianen keurt dit soort wraakacties goed. Opvallend: hoe rijker en blanker de ondervraagde Braziliaan, hoe meer begrip hij toont voor de eigenrechters. Het toont maar weer eens aan hoe dit land onder de oppervlakte tot op het bot verdeeld is tussen de veelal blanke rijken en de vaak donkere armen.
Maar uiteindelijk zijn beide groepen slachtoffer van een afwezige staat. Misschien is het idee van mevrouw Sheherazade dan nog niet eens zo gek, als je het een beetje aanpast. Een oplossing voor de criminaliteit: laat al die rijke Brazilianen een armere landgenoot adopteren!
Deze column verscheen op 16 februari 2014 op de website van RTL Nieuws.
Sandra Korstjens 