‘Para, para!’ Verschrikt kijk ik op van m’n laptop. ‘Stop, stop!’ Opnieuw hoor ik het geschreeuw. Het klinkt ver weg, maar de angst in de stem van de vrouw is onmiskenbaar. Ik ren naar het raam. Komt het van buiten? Maar de straat onder me is verlaten. Dan hoor ik het geschreeuw opnieuw. Wacht even, het is dichterbij dan ik dacht. Ik loop het balkon op en ga over de reling hangen. Nu hoor ik het gegil nog duidelijker. Het komt uit een van de andere appartementen in de hoge woontoren waar ik woon. Om het betreffende balkon is gaas tegen vogels gespannen. Tot mijn afschuw zie ik opeens dat er iemand tegen het gaas aan wordt geduwd. ‘Stop, stop!’ Ik hoor de paniek in de stem van de vrouw.
Intussen heeft mijn man de portier van het gebouw al gewaarschuwd. Gelukkig zijn we niet de enigen die alarm hebben geslagen. Volgens de portier kwam de echtgenoot van de vrouw compleet dronken thuis. De conciërge is al binnen en de politie is onderweg.
Hoewel het voor mij de eerste keer is dat ik direct wordt geconfronteerd met huiselijk geweld, is deze situatie helaas geen uitzondering. Dagelijks worden wereldwijd miljoenen vrouwen mishandeld door hun partner. Ook in Latijns-Amerika is het probleem enorm. De cijfers lopen uiteen, maar alleen al in Brazilië zouden elke dag tien vrouwen om het leven komen door huiselijk geweld.
Volgens recent onderzoek van de VN-Vrouwenorganisatie wordt in mijn woonplaats São Paulo zelfs elke 15 seconden een vrouw aangevallen. Dat betekent dus dat 2 à 3 vrouwen in São Paulo het slachtoffer werden van geweld vanaf het moment dat u deze column begon te lezen. En in tegenstelling tot geweld tegen mannen, vinden de meeste aanvallen op vrouwen thuis plaats. Ironisch, in een land waar een groot deel van de bevolking tralies voor hun ramen plaatst om zich te beschermen tegen geweld. Uiteindelijk is hun eigen huis voor veel vrouwen een veel gevaarlijker plek dan de straat.
Eén van de bekendste slachtoffers van huiselijk geweld in Brazilië is Maria da Penha. Maria’s man probeerde haar in 1983 tot twee keer toe te vermoorden. De eerste keer schoot hij op haar terwijl ze lag te slapen. Maria overleefde de schietpartij, maar raakte verlamd. Twee weken nadat ze uit het ziekenhuis was ontslagen probeerde haar man haar te elektrocuteren in de douche. Weer mislukte zijn moordpoging. Maria voerde vervolgens een jarenlange strijd om haar echtgenoot in de gevangenis te krijgen.
Lange tijd liep dat op niets uit en de zaak werd steeds opnieuw uitgesteld. Totdat Maria eind jaren negentig naar het Inter-Amerikaans Hof voor de Mensenrechten stapte. Het hof besliste dat Maria’s rechten op juridische bescherming en een eerlijk proces waren geschonden en dat de Braziliaanse overheid schuldig was aan nalatigheid.
Na de uitspraak van het hof verdween Maria’s ex-man, bijna twintig jaar na zijn moordpogingen, alsnog achter de tralies. Helaas kwam hij twee jaar later alweer vrij. Maria zelf werd het boegbeeld voor Braziliaanse vrouwen die slachtoffer zijn van huiselijk geweld. In navolging van de uitspraak van het Inter-Amerikaans Hof nam de Braziliaanse overheid in 2006 een wet aan om vrouwen beter te beschermen tegen huiselijk geweld. Als eerbetoon aan Maria da Penha is de wet naar haar vernoemd. Er werden onder meer speciale rechtbanken ingesteld en de straffen voor huiselijk geweld werden verhoogd.
De invoering van de wet heeft ertoe geleid dat meer vrouwen nu aangifte doen tegen hun partner. En er zijn de laatste jaren ook meer daders veroordeeld. Maar helaas betekent dat niet automatisch dat er tegenwoordig minder slachtoffers zijn. Het aantal vrouwen dat de afgelopen tien jaar door huiselijk geweld om het leven kwam, is relatief gezien namelijk gelijk gebleven. Bovendien zijn er nog genoeg vrouwen die geen aangifte doen.
De dag nadat mijn buurvrouw door haar man werd mishandeld, kom ik de conciërge van het gebouw tegen. Ik vraag hem hoe het met haar is afgelopen. Hij vertelt me dat hij het stel binnen aantrof. De man had een mes vast en de vrouw had een bloedende hand. Toch besloot ze om geen aangifte tegen haar echtgenoot te doen, omdat ze niet wilde dat hij de gevangenis in zou gaan. Haar ouders hebben haar uiteindelijk opgevangen en de man schaamt zich kapot.
Of het stel, dat twee kleine kinderen heeft, nog bij elkaar is, weet ik niet. Ik hoop dat mijn buurvrouw de kracht en moed heeft om bij haar man weg te gaan. Want deze keer had ze ‘geluk’. Het gaas dat normaal gesproken als bescherming tegen vogels dient, beschermde dit keer mijn buurvrouw tegen een val van het balkon. Maar ik moet er niet aan denken wat er zonder dat gaas was gebeurd.
Helaas zullen er ook vandaag weer vrouwen zijn die de mishandeling door hun man niet overleven. Staat u daarom alstublieft nog even stil bij al die vrouwen die, terwijl u deze column las, werden mishandeld en misschien zelfs werden gedood. Niet alleen in Brazilië en in Nederland, maar over de hele wereld. Want huiselijk geweld is helaas een probleem van alle culturen, van alle tijden en van alle sociale klassen. En mijn Braziliaanse buurvrouw kon net zo goed úw buurvrouw zijn, of misschien wel uzelf.
Deze column verscheen op 24 november 2013 op de website van RTL Nieuws.
Sandra Korstjens 