Het gebeurt niet vaak dat een president een staatsbezoek aan Washington afzegt. Maar de Braziliaanse president Dilma Rousseff besloot deze week op haar strepen te gaan staan: ze reist volgende maand niet af naar de VS. Ook een telefoongesprek van 20 minuten maandagavond met president Obama kon daar geen verandering in brengen.
De ellende begon allemaal toen een Braziliaans actualiteitenprogramma begin deze maand bekendmaakte dat niet alleen allerlei gewone Brazilianen en Braziliaanse bedrijven door de Amerikaanse inlichtingendienst NSA waren afgeluisterd, maar óók de president zelf. Dat bleek uit documenten die door klokkenluider Edward Snowden waren gelekt.
President Dilma was woedend en dreigde al vrij snel haar geplande staatsbezoek aan de Verenigde Staten af te blazen. Alleen excuses van Obama konden het bezoek nog redden. Maar die kwamen niet. Ook niet tijdens het telefoongesprek van maandagavond.
De officiële verklaring luidde vervolgens dat de presidenten in overleg hadden besloten om het staatsbezoek uit te stellen. Het bezoek is dus officieel niet afgezegd door Dilma, maar uitgesteld door beide presidenten.
Het is misschien een beetje een slappe diplomatieke formulering van wat in mijn ogen een opvallend en handig gekozen statement van de Braziliaanse president is. Want terwijl de rest van de wereld weinig tot geen actie onderneemt tegen de afluisterpraktijken van de NSA, durft president Dilma tenminste voet bij stuk te houden. En dus gaat ze niet naar Washington. Tot grote vreugde van veel Brazilianen.
Eigenlijk komt dat Dilma erg goed uit. Na alle protesten in Brazilië is haar populariteit namelijk flink gedaald. Een bezoek aan de VS na de onthullingen over de spionage van de NSA maakte haar in de ogen van veel Brazilianen nog zwakker. Door het bezoek af te zeggen weet ze haar imago juist weer een beetje op te poetsen. En dat is belangrijk, want 2014 is een verkiezingsjaar en Dilma wil graag een tweede termijn als president van Brazilië.
Bovendien is het niet zo dat Dilma nu alle betrekkingen met de VS in gevaar brengt. Tijdens het staatsbezoek stonden er namelijk geen belangrijke beslissingen op de agenda. Ironisch genoeg was het bezoek vooral bedoeld als blijk van respect van de VS voor Brazilië, dat zich steeds meer als grootmacht profileert. Dat is dus faliekant mislukt.
President Dilma heeft het uiteindelijk slim gespeeld door vooral zichzelf weer wat beter op de kaart te zetten. En er wordt al hard gewerkt aan maatregelen om het bespioneren van Brazilianen voortaan lastiger te maken. De president heeft er weinig trek in dat haar mail in de toekomst opnieuw wordt gelezen.
De Braziliaanse regering wil daarom naar aanleiding van het spionageschandaal een nieuwe wet invoeren die internetbedrijven zoals Google en Facebook verplicht om gegevens die in Brazilië zijn verzameld, ook binnen Brazilië op te slaan.
Om dat idee te promoten zal president Dilma naar verwachting komende week de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in New York toespreken. En zo gaat Dilma alsnog naar de VS, maar dan wel met opgeheven hoofd.
Deze column verscheen op 22 september 2013 op de website van RTL Nieuws.
Sandra Korstjens 