Hoe wakker is Brazilië?

Vandaag speelt Brazilië in Rio de Janeiro de finale van de Confederations Cup tegen Spanje. Waarschijnlijk gaan tegelijkertijd tienduizenden Brazilianen opnieuw de straat op om te protesteren tegen alle misstanden in hun land. Duizenden agenten gaan hun best doen om de demonstranten in toom te houden. Als het nodig is met traangas en rubberkogels. Een scenario dat hier een maand geleden nog vrij ondenkbaar was.

Ik heb me er talloze keren over verbaasd: de passiviteit van de Brazilianen. “We betalen Zweedse belastingen, maar krijgen er Afrikaanse voorzieningen voor terug”, is een bekend Braziliaans grapje. Maar in opstand komen daartegen? Nee, dat zagen de Brazilianen zichzelf niet echt doen. Ze beaamden vaak meteen dat ze nogal passief zijn.

Massaal op straat
En toch gingen afgelopen maand diezelfde Brazilianen ineens massaal op straat op. “Het volk is wakker geworden”, scandeerden ze vol trots. De demonstranten stonden bovenop het congresgebouw in de hoofdstad Brasília, legden het verkeer in São Paulo en Rio de Janeiro plat, en wisten alle camera’s van de nationale en internationale pers op zich te richten. Bovendien bereikten ze datgene wat in eerste instantie niemand voor mogelijk had gehouden: er veranderde daadwerkelijk iets.

Eerst werd de verhoging van de prijs van het openbaar vervoer teruggedraaid, vervolgens beloofde president Dilma dat alle olieopbrengsten naar het onderwijs en de zorg gaan, en uiteindelijk werd ook een omstreden wetsvoorstel, dat corruptie in de hand zou werken, geschrapt.

Biertje
Ik bezoek een aantal protesten in mijn woonplaats São Paulo. Wat me vooral opvalt is dat ik weinig merk van alle rellen die ik constant op televisie zie. De demonstranten lopen veelal zingend, juichend en met een biertje in de hand over straat. Straatverkopers beleven gouden tijden. Maar andere demonstranten vinden deze feestsfeer juist weer niks: “Het is geen carnaval”, hoor ik een aantal mensen mopperen.

Het is slechts één van de redenen waardoor het aantal demonstranten deze week snel terugloopt. Verdeeldheid over de ‘juiste’ manier van demonstreren, de bemoeienis van politieke partijen en het gebrek aan leiders, zorgen ervoor dat de massale landelijke protesten van een week eerder nu uitblijven. En ik denk dat de regen die in São Paulo al dagen met bakken uit de hemel komt ook niet bepaald helpt.

Snoozen
Vandaag zal er tijdens de finale in Rio de Janeiro ongetwijfeld weer een opleving komen. Maar of het Braziliaanse volk écht wakker is geworden, zoals de demonstranten zelf zo enthousiast roepen? Waarschijnlijk niet. Want in dat geval zouden veel meer inwoners uit de sloppenwijken ook de straat opgaan.

Nog lang niet iedereen is wakker geschud. En toch kun je gerust zeggen dat het een historische maand was in Brazilië. Ik gok dat de Brazilianen nu nog even gaan ‘snoozen’, misschien tot het bezoek van de paus aan Rio volgende maand, of tot het WK voetbal volgend jaar. Maar dat passieve volk waar ik me eerder zo over verbaasde, dat blijkt nu af en toe in ieder geval toch uit bed te komen.

Deze column verscheen op 30 juni 2013 op de website van RTL Nieuws.