Wanneer ik precies voor het eerst hoorde over de flat earth-beweging, weet ik niet meer. Maar ik kan me nog wel herinneren dat ik dacht dat het om een grap ging. De aarde plat? Hahaha, natuurlijk. Pas toen ik de Netflix-documentaire Behind the Curve zag, kreeg ik door dat er angstaanjagend veel mensen zijn die niet geloven dat de wereld een bol is.
In hun ogen leven we op een plat stuk aarde in de vorm van een frisbee, met daar omheen een grote koepel. De noordpool is het middelpunt van de platte aarde en de rand wordt gevormd door de ijsbergen van Antarctica. Het is dus net alsof we met z’n allen in ‘The Truman Show’ zitten – zoals Jim Carrey in deze beroemde film – maar dan zonder nooduitgang.
Dat de aarde niet rond maar plat is, is op zich geen nieuw idee. Maar onder invloed van sociale media lijkt deze theorie de laatste jaren aan populariteit te winnen. Op internet vinden de ‘flat earthers’, zoals ze zichzelf noemen, elkaar.
In Brazilië blijken er zelfs miljoenen ‘terraplanistas’ te bestaan, zoals ze in het Portugees worden genoemd. Een gerenommeerd Braziliaans onderzoeksbureau legde het participanten aan een uitgebreider onderzoek vorig jaar letterlijk voor: ‘Welke vorm heeft de planeet aarde: rond of plat?’ Zeven procent van de deelnemers was er van overtuigd dat de aarde plat is. Vertaald naar de hele Braziliaanse bevolking zou het gaan om zo’n elf miljoen Brazilianen.
Hoe langer ik over dat aantal nadenk, hoe ongelooflijker ik het vind. Wie zijn die mensen? Ken ik ze? In mijn eigen omgeving heb ik ze nog niet kunnen ontdekken, maar het is ook geen onderwerp dat je met iedere kennis zomaar even aansnijdt. ‘Zeg, geloof jij eigenlijk dat de aarde rond of plat is?’
Toch zijn er in Brazilië genoeg flat earthers die zich publiekelijk kenbaar maken. Afonso de Vasconcelos Lopes bijvoorbeeld, die een YouTube-kanaal heeft met 347.000 volgers. Bizar genoeg is deze Afonso een afgestudeerd geofysicus, die zelfs enkele jaren les gaf aan de beroemdste universiteit van Brazilië. Nu probeert hij zijn landgenoten te overtuigen van de platheid van de aarde.
En dat lijkt hem voorlopig goed af te gaan. Zo goed, dat ik me afvraag waar die hang van Brazilianen naar complottheorieën vandaan komt. Waarom wantrouwen al deze mensen de wetenschap? Is het opleidingsniveau? Uit het eerder genoemde onderzoek bleek in ieder geval wel dat er onder laagopgeleide Brazilianen relatief meer flat earthers zijn. Of voelen deze mensen zich niet gehoord in de maatschappij? Willen ze zich simpelweg afzetten tegen de gevestigde orde?
Muzikant Eduardo Dias kwam ook ooit op YouTube in aanraking met de flat earth-beweging. Op jonge leeftijd geloofde hij al in verschillende complottheorieën en het duurde niet lang voordat hij ook geloofde dat de aarde een frisbee is. Maar hoe koppig de meeste flat earthers ook zijn, Eduardo kwam juist tot inkeer, zo las ik deze week in Braziliaanse media.
Hij woont in zijn ogen tegenwoordig gewoon weer op een ronde aardkloot en schaamt zich nu voor zijn ‘groteske fout’. Sterker nog, Eduardo is naar eigen zeggen nu de ‘grootste vijand van de platte aarde in Brazilië’. Opvallend genoeg voelt hij nog altijd de behoefte om op kruistocht te gaan op internet. Maar dit keer wel tégen de flat earthers.
Deze column verscheen op 5 maart 2020 op de website van RTL Nieuws
Sandra Korstjens 