“Ik ben er bijna!” Wat zou jij denken als iemand dit tegen je zegt? Dat diegene binnen een nu en een paar minuten voor je neus staat? Ja, misschien als het een Nederlander is. Maar als een Braziliaan dit tegen je zegt, kun je er rustig vanuit gaan dat het nog minimaal een half uur duurt. Als je geluk hebt, is hij daadwerkelijk onderweg. Maar het zou ook best kunnen dat hij pas net z’n schoenen en autosleutels is gaan zoeken.
Een nieuwe taal onder de knie krijgen is altijd moeilijk. Het begint natuurlijk met het leren wat de woorden letterlijk betekenen. Maar daarmee ben je er in Brazilië nog niet. Want daadwerkelijk begrijpen wat er wordt gezegd, dat is een heel ander verhaal.
Denk bijvoorbeeld niet dat je een nieuwe boezemvriend hebt als een Braziliaan enthousiast zegt: “Laten we binnenkort een biertje gaan drinken!” Zolang hij geen tijd en geen plaats heeft genoemd, is dit niet meer dan een beleefdheid. Niets meer of minder dan ‘leuk om je te ontmoeten’.
Waar ik hier in het begin vooral tegenaan liep, was dat ‘ja’ in Brazilië vaak gewoon ‘nee’ betekent. Zo probeerde ik ooit een bankrekening te openen. Een haast onmogelijke klus als buitenlander, zo bleek. Maar dat durfde de bankmedewerker me blijkbaar niet te vertellen. En dus kreeg ik keer op keer te horen dat het allemaal goed zou komen. Voor de duidelijkheid: bij de betreffende bank is het me nooit gelukt een rekening te openen…
Nee zeggen wordt in Brazilië als ontzettend onbeleefd gezien. Dat ik daardoor talloze vergeefse bezoekjes aan de bank bracht, dat deed er blijkbaar niet toe. Gelukkig kan ik na een aantal jaren ervaring intussen redelijk inschatten wanneer ja daadwerkelijk ja betekent en wanneer niet. Ook handig om te weten: als een Braziliaan ‘misschien’ zegt, dan bedoelt hij sowieso ‘nee’.
Als beleefd blijven met woorden geen optie meer is, dan is er voor Brazilianen vaak nog maar één mogelijkheid over: de negeerstand. Want ruziemaken in het openbaar is in veel gevallen not done. Dat levert soms bizarre situaties op. Zo was ik een tijdje geleden bij de gezondheidspost om mijn dochter te laten vaccineren. Laten we het erop houden dat de dame die me hielp nu niet bepaald een groot licht was. Dat ze mijn bezorgde vragen wegwuifde, zorgde er bij mij juist voor dat ik steeds bozer en bozer werd. Haar oplossing: gewoon helemaal geen antwoord meer geven.
Nederlandse directheid wordt hier dan ook als het toppunt van onbeleefdheid gezien. Voor een deel kan ik dat overigens goed begrijpen. Veel Nederlanders zouden denk ik best wat meer diplomatieke vaardigheden kunnen gebruiken. De waarheid hoeft niet altijd keihard uitgesproken te worden. Maar nooit meer nee zeggen, daar wordt het leven wat mij betreft toch behoorlijk ingewikkeld van.
Deze column verscheen op 27 april 2018 op de website van RTL Nieuws
Sandra Korstjens 