Vroeg naar bed, gezond eten, genoeg bewegen en vooral oefenen, oefenen en nog eens oefenen. Dat zijn de adviezen die bijna 5 miljoen Brazilianen deze week proberen op te volgen. Voor hen is het één van de belangrijkste weken in hun leven. Afgelopen zondag maakten ze het eerste deel van het ENEM, het landelijke toelatingsexamen voor de universiteit. Zondag volgt het tweede en laatste deel.
De deelnemers zijn niet voor niets zenuwachtig. Want hoe hoger je scoort bij het ENEM, hoe groter de kans dat je wordt toegelaten bij je studie naar keuze op één van de openbare universiteiten. Daar is de concurrentie moordend, met vaak tientallen studenten voor slechts één plek. Want hoe slecht de openbare scholen in Brazilië ook mogen zijn, de openbare universiteiten staan juist bekend als de beste in het land.
Als je er niet binnenkomt, is een veel duurdere en vaak minder goed aangeschreven particuliere universiteit vaak de enige optie om toch een vervolgopleiding te doen. Als je daar tenminste het geld voor hebt. Ironisch genoeg zijn het meestal de studenten uit rijke families die het lukt om een plekje te bemachtigen op de openbare universiteiten. Zij zijn namelijk naar dure privéscholen geweest en scoren door het betere onderwijs daar vaak veel beter tijdens het ENEM.
Om toch wat meer diversiteit op de openbare universiteiten te krijgen, worden er nu steeds meer quota ingesteld. Daardoor zouden de kansen gelijker moeten worden voor iedereen. Zo reserveren openbare universiteiten nu bijvoorbeeld een deel van de plekken speciaal voor leerlingen van openbare middelbare scholen en ook voor ‘gekleurde’ Brazilianen.
Dat laatste levert alleen wel weer nieuwe problemen op. Want in smeltkroes Brazilië is het nog niet zo makkelijk om te bepalen of iemand donker genoeg is. Er zijn tientallen huidskleuren in dit land. Kom je dan in aanmerking als je moeder zwart is en je vader blank? Speciale selectiecommissies moeten dat beoordelen. En dat zorgt voor een hoop discussie. Zo gebeurde het al eens dat de ene helft van een eeneiige tweeling werd geaccepteerd en de ander juist afgewezen.
Om zoveel mogelijk kans te maken op een plek bij je gedroomde vervolgstudie, is het voor iedereen dus nog altijd de beste optie om gewoon heel goed te leren en vooral om op tijd te komen bij het ENEM. Om 13 uur stipt worden de poorten onverbiddelijk gesloten. Kom je te laat, dan heb je gewoon pech. Niks geen herkansing of iets later de examenzaal binnengaan. Je moet gewoon een heel jaar wachten voordat je het opnieuw mag proberen.
Het ENEM is in Brazilië dan ook vooral bekend en berucht vanwege de ‘Show dos Atrasados’ , de ‘Show van de Telaatkomers’, zoals ze het hier noemen. Elk jaar opnieuw halen examenkandidaten de meest indrukwekkende en hilarische stunts uit om op het laatste moment alsnog naar binnen te glippen. Vaak onder luid gejuich van omstanders. YouTube staat er vol mee. Mijn absolute favoriet is een video van twee studenten uit 2015 die met hun actie de bijnaam Indiana Jones verdienden:
Of deze waaghalzen uiteindelijk ook een plekje op de universiteit wisten te bemachtigen, weet ik helaas niet. Maar zo niet, dan lijkt een carrière als stuntman me een goed alternatief.
Deze column verscheen op 9 november 2017 op de website van RTL Nieuws
Sandra Korstjens 