Sandra Korstjens

‘Boa tarde, we komen voor Flávia.’ De man knikt begrijpend. ‘Ah, natuurlijk. Flávia is er nog niet, maar ik denk dat Igor jullie ook wel kan helpen.’

Flávia en Igor van de Federale Politie, Elisabeth en André van het belastingkantoor, Jonathan en Camila van de telefoonwinkel en Marcos van de bank. Marc en ik hebben in korte tijd al heel wat ‘vrienden’ gemaakt Uberlândia.

Na twee dagen was ik er al volledig op getraind. Als ik nu bij een balie kom, probeer ik eerst te kijken of de persoon aan de andere kant een naamplaatje draagt. Vervolgens is het dan natuurlijk: ‘Oi Jonathan!’. Is er geen naamplaatje? Dan stel je je gewoon even voor en vraag je hoe de ander heet. ‘Eu sou a Sandra. E você?’

Mark en Diederik
Daarbij moet je wel onthouden dat alleen de voornaam belangrijk is, want het lijkt erop dat de achternaam compleet ondergeschikt is in Brazilië. Om een paar voorbeelden te geven: onze gastheer, professor aan de lokale universiteit, wordt door veel studenten gewoon aangesproken als Roberto, Marc krijgt mailtjes van UPS gericht aan ‘Senhor Marc’, en opvallend veel instanties zijn geïnteresseerd in de namen van onze moeders. Maar dan wel alleen hun drie voornamen.

De Brazilianen noemen hun president zelfs bij haar voornaam, Dilma. En haar voorganger, Lula, wordt gewoon aangesproken met zijn bijnaam (Lula betekent inktvis). Z’n achternaam doet er niet toe. Het is alsof we het bij het Journaal elke dag over Mark en Diederik zouden hebben.

Partner in crime
Ik vind het gebruik van die voornamen wel praktisch, want iedereen hier heeft een lange achternaam. Elke Braziliaan krijgt bij zijn geboorte namelijk de achternaam van zowel zijn vader als zijn moeder mee.

En er is nog een andere, belangrijkere reden voor het constante gebruik van die voornamen. Want iemand bij zijn voornaam aanspreken is vrij intiem. En zoals ik hier al snel heb geleerd, kan dat erg belangrijk zijn. De bureaucratische regels zijn al ingewikkeld genoeg en het is daarom handig om de persoon achter de balie als ‘partner in crime’ te zien om dingen gedaan te krijgen.

De makkelijke oplossing
Het is eigenlijk een onderdeel van wat de Brazilianen ‘jeito’ of ‘jeitinho’ noemen. Een beroemde Braziliaanse uitdrukking die lastig te vertalen is. Het betekent zoiets als ‘de makkelijke oplossing voor bureaucratische regeltjes’ of ‘the quick fix’. De ‘jeito’ varieert van onschuldige zaken, zoals een nieuwe ‘vriend’ die een formulier uitprint dat je bent vergeten (daar heb je tenslotte toch vrienden voor?), tot praktijken die grenzen aan corruptie. Iedereen heeft zijn eigen manier om de Braziliaanse bureaucratie te lijf te gaan.

Ik houd het voorlopig maar bij de onschuldige variant. Dus ik maak vrienden, klets me suf over koetjes en kalfjes, en onthoud iedereens voornaam. Dan is die makkelijke oplossing vaak opeens binnen handbereik. En het is eigenlijk ook wel leuk. Zo liepen we gisteren over straat toen we opeens getoeter vanuit een auto hoorden. Het was Marcos van de bank die ons enthousiast zwaaiend begroette.

Best gezellig, die nieuwe vrienden!